Ülkemizde ne zaman deprem olsa ekranlarda jeoloji/jeofizik mühendislerinden geçilmiyor. Fay ne kadar kırılmış, nerede kırılmış vb. hatta daha önceden Bingöl Karlıova depremini bildiğini söyleyende var.

Karlıova Kuzey Anadolu Fay Hattı ile Doğu Anadolu Fay Hattının kesiştiği yerde. Orada deprem olacağını söylemek için bilim adamı olmaya bile gerek yok. Bundan sonrada Bingöl’de, Elazığ’da, Erzincan’da, İstanbul’da deprem olacak. Hatta bazı jeoloji/jeofizik mühendisleri daha ileri gidip nerede bina yapılıp yapılmayacağı konusunda fetvada veriyorlar. Esas fikri alınması gereken inşaat mühendisleri maalesef ortalıkta yok, fırsatta verilmiyor zaten. Fay yerine deprem yerine binaları konuşmak gerek. Depremi önleyemeyiz ama kaliteli bina yapabiliriz.

Karlıova depremi ile ilgili bir çalışma yaptım. Afad sitesinde depremin saat 17.30 civarında olduğu, 5.8 büyüklüğünde olduğu ve 5km derinlikte kırılmanın gerçekleştiği belirtiliyor. Karlıova civarı 6 şiddetinde gösterilirken uzaklaştıkça şiddet eğrileri 5 sonra 4 olarak görünüyor. 6 şiddeti herkese korku salan, bacaların yıkıldığı hasara tekabül ediyor. Biliyorsunuz şiddet hasarla ilgili. Yapı/bina varsa hasar olur, şiddet olur.

“Çölde 8 büyüklüğünde de deprem olsa şiddet sıfırdır.”

Çünkü yapı yoktur. Şiddetten bahsetmek için yapı gerekir. Elmalı, Dinarbey gibi çevre köyler de 10’dan fazla ev göçtü. Dolayısıyla buralarda 8 şiddeti gösterilmeliydi. Şiddet konusunda bir hata var gibi görünüyor.

Bingöl gelişmekte olan bir yer, Böyle bir depremden daha fazla zarar görmesini bekliyordum. Zararın sınırlı olması Bingöl zemininin sert/kaya olması gibi görünüyor. Bu yüzden zemin büyütmesi gerçekleşmedi ve hasar sınırlı kaldı. Yoksa mühendislerin titizliğinden yada inşaatların kalitesinden değil. Bu görüşümü de aşağıda sayısal örnekle somutlaştırdım.

Bingöl Depremi ile İlgili Sayısal Örnek

Bingöl’ün gerçek zemini ZB. Yani iyi, sert. Burada 1000 ton ağırlığında(düzenli), 0.50 saniye periyoda(hakim) sahip bir bina olduğunu düşündüm. Deprem tehlike haritasından gerekli bilgileri aldım ve yapıda oluşan deprem kuvvetini hesapladım.

ZB, Ss=1,736, S1=0,462, SDS=1,562, SD1=0,370

TA=0,05 ve TB=0,23

Yapı periyodu 0,50 saniye. Spektrumdan 0,50 ye tekabül eden ivme=0.370/0,50=0,74

F=m x a

F=1000 x 0,74=740 ton.

Bu yapıda 740 ton azaltılmamış taban kesme kuvveti oluşuyor. 740 ton unutmayın.

Ayni yapıyı ZE zeminde düşünün.

Yani Bingöl zemini ZE olsaydı ne olurdu?

Ss=1,736, S1=0,462, SDS=1,389, SD1=1,052

TA=0,15 ve TB=0,75
Bina periyodu 0.50 s. Yani 0,15 ile 0,75 arasında, atoda, maximum ivme oluşacak büyütme bölgesinde,

İvme=1,389

F=m x a

F=1000 x1,389=1389 ton

Bina ZE zeminde olsaydı 1389 ton deprem kuvveti oluşacaktı. ZB zeminde 740 ton oluşmuştu. Yaklaşık iki kat. Bu yüzden hasar sınırlı kaldı… Yani Bingöl’deki projelerin iyi olmasından, mühendislerin iyi olmasından, denetimin mükemmel olmasından değil…

Ahmet CELIKKOLLU
İnşaat Mühendisi
ESKISEHIR
0545401951 5