6 Şubat Maraş Depremleri Yıldönümünde Değerlendirmeler

6 Şubat 2023 Maraş depremlerinde on binlerce insan hayatını kaybetti, maddi zararı tam olarak hesaplamak mümkün değil. Her konuda yapıldığı gibi 6 Şubat yıldönümünde de birtakım etkinlikler yapılacak, anma programları düzenlenecek, depremin zararları vb. gibi klasik şeylerden bahsedilecek

Ben bu yazıda bunu yapmayacağım konuya farklı bakacağım, gerçekçi yaklaşımlarda bulunmaya çalışacağım.

6 Şubat 2023 Maraş depremlerinin bize ne öğrettiğine bir bakalım:  Hiç bir şey, Maraş depremleri bize hiç bir şey öğretmedi. Biz zaten depremi 17 Ağustos 1999 Gölcük depreminde, 12 Kasım 1999 Düzce depreminde, 1939 Erzincan depreminde, 2003 Bingöl depreminde, 2020 Elazığ depreminde, 1970 Kütahya Gediz depreminde, 2011 Van depreminde öğrenmiştik, birçok defa da maalesef bilgilerimizi tekrarlamak zorunda kalmıştık dolayısıyla Maraş depremleri bize bilmediğimiz bir şey sunmadı, adeta bildiklerimizi tekrarlattı.

Rita Mae Brown’un bir eserinde kullandığı şu sözü çok seviyorum: “Aynı şeyi tekrar tekrar yapıp, farklı sonuçlar beklemek delilik belirtisidir” Ülke olarak depremlerden sonra ayni hataları sürekli tekrarlayıp durarak farklı sonuç bekliyoruz. Yukarıda bahsettiğim depremlerin özelinde binaların yıkılma nedenlerini anlatan raporları incelediğinizde, depremin ismi verilmezse hangi deprem için yazıldığını anlamanız mümkün olmayacaktır, çünkü kusurlar hep aynıdır, ayni kusur varsa aynı sonuçlarla karşılaşırsınız.

6 Şubat Depremlerindeki Kayıpların, İnşaat Mühendisleri Özelinde Değerlendirilmesi

Hala, ivme büyük, spektrum aşıldı, bu yüzden bu kadar can kaybı oldu diyen, söylediğine kendisi bile inanmayan mühendisler mevcut. Bu tip ifadeler bu ülkede proje yaptığı halde tasarım felsefesini henüz idrak edemeyen mühendislerin olduğunun bir göstergesidir. Tasarladığı binanın, tasarım felsefesini bilmeyen mühendisten fazla şey beklenmez. Süneklik kavramı sadece tasarım depremi için geçerli olmayıp özellikle tasarım depreminden büyük depremler için geçerlidir. Maraş depremlerinde yönetmelik spektrumlarının aşılması resmi kayıtlar bile dikkate alınsa 50.000 civarında kayıp için bir neden değildir. Bu kadar inşaat fakültesinin/mühendisinin olduğu bir ülkede, bir depremde 50.000 kayıp veriliyorsa bu kayıplardan, bilgisi olmadığı halde her projeye imza atan, bilinçsizce asmolen sistem tasarlayan, yapı denetimini donatıları saymaktan ibaret sanan, mühendislik yerine bilgisayar operatörlüğü yapan, verilen imar müdürlüğü makamını bilgisine bakmadan kabul eden, ruhsat verileceğinde projeler yerine ruhsat sahibine tetkik eden mühendisler de sorumludur.

6 Şubat Depremlerindeki Kayıpların, Meslek Odaları Özelinde Değerlendirilmesi

İnşaat Mühendisleri odası, Mimarlar Odası gibi meslek kuruluşlarının amacı, her olayda öne çıkmak için bir basın bildirisi yayımlamak değildir/olmamalıdır. Aynı şekilde bu odalar her hâlükârda üyelerini savunmamalı, suçu olan, eksiği olan üyelere gerekli yaptırımların uygulanması için çaba sarf etmelidirler. Mesleki odaların yönetim makamları siyasete atılmak için bir basamak olarak görülmemelidir. Meslek odalarının yönetimlerine de adı çok duyulan değil, ehil olanların geleceği bir sistem oluşturulmalıdır. Meslek odaları bir ticarethane olmayıp, üyeler için düzenlediği kurslardan, seminerlerden ücret almamalı, tam tersine katılım sağlamak için ücret vermelidir. Meslek odalarının en büyük görevlerinden biride üyelerinin yeterli hale gelmesini sağlamaktır. Bu bağlamda düşünüldüğünde 6 Şubat Maraş depremleri kayıplarında meslek odalarının da sorumluluğunun olduğu yadsınamaz.

6 Şubat Depremlerindeki Kayıpların, Merkezi Yönetim Özelinde Değerlendirilmesi

Bugüne kadar olduğu gibi bundan sonrada ülkede depremler olacaktır. Depremler bir doğal afet olmamakla birlikte, insanlar tarafından doğal afete dönüştürülmesi mümkündür. Merkezi yönetim her ne sebeple olursa olsun imar ile ilgili aflardan, barışlardan kaçınmalıdır. Vatandaş hiç bir zaman af beklentisine girerek kaçak yapıya yönelmemelidir. Vatandaşın ruhsat harçları/ücretleri minimum seviyelere çekilmeli, vatandaş ruhsata teşvik edilmeli, aynı şekilde proje masrafları içinde merkezi yönetim gerekli maddi destekleri sağlayıcı önlemler almalıdır. Mühendislik görmemiş bir yapı olmamalıdır.

6 Şubat Depremlerindeki Kayıpların Yerel Yönetimler Özelinde Değerlendirilmesi

Burada yerel yönetimden kasıt ruhsat vermeye yetkili kurumlardır ki, belediyeler genel olarak bu kapsamdadır. Belediyeler siyasetin en çok etkili olduğu kurumların başında gelir. Seçilme kaygısı, siyasi baskı vb. gibi nedenlerle belediyelerin imar bölümlerinde/kaçak yapı birimlerinde çalışmak zordur. Bu yüzden belediyelerden yapı ruhsatı yetkisi alınmalıdır. Yapı ruhsatları merkezi idareye bağlı, bağımsız kuruluşlarca özerk olarak yürütülebilir.

6 Şubat Depremlerindeki Kayıpların, Yapı Denetim Kuruluşları Özelinde Değerlendirilmesi

Yapı denetim kuruluşları hem tasarımlardan hem uygulamalardan sorumludur. Yapı denetim kuruluşları ehil denetçiler istihdam etmelidir. Diploma kiralama gibi, ne etik, ne ahlaki ne vicdani nede yasal olarak uygun olmayan yollara başvurmamalıdır. Yapı denetim kuruluşları uygulama denetçilerinin de mühendis olduğunu unutmamalı, ücret politikasını asgari ücret üzerine kurmamalıdır. Yapı denetim kuruluşları ticari bir kuruluş olduğu kadar kamusal bir görev yapmaktadır.

6 Şubat Depremlerindeki Kayıpların Müteahhitler Özelinde Değerlendirilmesi

Her hâlükârda paranın bilimi satın alması önlenmelidir. Müteahhitlik kıstasları zorlaştırılmalıdır. İşverenin denetleyici ile parasal alışverişinin olmamasına yönelik tedbirler alınmalıdır. Bir denetleyicinin maaşını işveren verirse orada denetleme olmaz.

6 Şubat Depremlerindeki Kayıpların, Üniversiteler Özelinde Değerlendirilmesi

Üniversitelerin tek amacı bilgiyi yaymak değildir. Üniversitelerin en önemli amacı bilgi üretmektir. Ülkedeki sayısız vasıfsız üniversite bilgi üreten üniversiteler haline getirilmelidir. Akademik personel önce kendi konuyu bilmeli, sonra anlatabilmelidir. Üniversite ile halk arasında bilgi akışı güçlü olmalıdır. Akademik bilgi, akademik olmayan bilgi gibi bir kavram yoktur, doğru bilgi, yanlış bilgi vardır. Eğer öğretim elemanları yeterli değilse üretilecek bilgi de, yayılacak bilgide yeterli olmaz.

Sonuç olarak, 6 Şubat Maraş depremleri kayıpları birçok olumsuzluğun üst üste gelmesiyle ortaya çıkmıştır, aynen bundan önceki depremlerde olduğu gibi.

Ahmet ÇELİKKOLLU

İnşaat Mühendisi

05454019515