Afetler Sonrası Bina Hasar Tespit Yönetmeliği Yayımlandı

İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) tarafından hazırlanan ve 22 Haziran 2025’te Resmî Gazete’de yayımlanan yeni yönetmelik, deprem sonrası hasar tespit süreçlerini netleştiriyor. Bu düzenlemeyle birlikte, afet sonrası yapılan tespitler yönetmelik haline getirilerek teknik kurallara ve standartlara bağlandı.

Hasar Tespiti Aşamaları

Deprem ya da benzeri afetlerden sonra binaların ne ölçüde hasar gördüğünü belirlemek için izlenecek yol netleşti. Tüm tespit süreçleri artık üç temel aşamada yürütülecek:

• Afet etkisi belirleme: Afetin genel durumu değerlendirilir.

• İlk hasar tespiti: Yapıların hasar durumu teknik ekiplerce gözlemlenir.

• İtiraz hasar tespiti: Vatandaşlardan gelen başvurular doğrultusunda ikinci bir değerlendirme yapılır.

Bu süreçler sonucunda hazırlanan raporlar, hem hak sahipliği işlemlerinin hem de tahliye ve yıkım kararlarının temelini oluşturacak.

Ekiplerde En Az 1 İnşaat Mühendisi Zorunlu

Yönetmelik, sahada görev alacak hasar tespit ekiplerinin kimlerden oluşacağını da açıkça belirtiyor. Her ekip en az iki kişiden oluşacak ve mutlaka bir inşaat mühendisi bulunduracak. Ekipte ayrıca mimar ya da inşaat teknikeri de yer alabiliyor. Ancak bu üç meslek grubunun dışındaki kişiler tarafından yapılan tespitler geçerli sayılmayacak.

Bununla birlikte, ekiplerin her yıl en az bir kez eğitim alması gerekiyor. Böylece hem teknik yeterlilik korunmuş olacak hem de sahadaki uygulamalarda güncel bilgiye dayalı hareket edilecek.

Hasar Sınıflandırmaları Yönetmelikle Netleşti

Yönetmelik, hasarın tanımlanmasını da belli bir sistematikle ele alıyor. Artık her bina, gözlemsel değerlendirmeyle belirlenen hasar düzeyine göre aşağıdaki kategorilerden birine yerleştirilecek:

• Hasarsız: Taşıyıcı ve taşıyıcı olmayan sistemlerde gözle görülür hiçbir hasar yok.

• Az Hasarlı: Sıva çatlakları gibi küçük yüzey hasarları mevcut, ancak yapının strüktürel bütünlüğü sağlam.

• Orta Hasarlı: Taşıyıcı elemanlarda onarım ihtiyacı var, güçlendirme yapılmadan kullanımı mümkün değil.

• Ağır Hasarlı: Yapının taşıyıcı sisteminde yaygın hasar var, güçlendirme imkânsız; boşaltılıp yıkılması gerekiyor.

• Acil Yıktırılacak: Kat çökmeleri veya yapısal kaymalar nedeniyle hemen yıkılması gereken yapılar.

• Yıkık: Bina tamamen çökmüş durumda, taşıyıcı sistem çalışmıyor.

• Değerlendirme Dışı: Önceki afetlerde orta veya ağır hasar almış ama işlem görmemiş binalar bu gruba giriyor.

• Girilemeyen: Fiziksel engel veya güvenlik nedeniyle incelenemeyen yapılar.

• Tespit Edilemedi: Sıva, boya gibi müdahalelerle hasarın gizlenmiş olması nedeniyle tespit yapılamamış binalar.

• Kapsam Dışı: Sera, konteyner, pergola gibi bu yönetmelik kapsamına girmeyen yapılar.

Bu sınıflandırma yalnızca son afete bağlı oluşan hasarları dikkate alıyor. Zemin oturması, yapı hatası ya da eskime gibi başka nedenler değerlendirmeye dahil edilmiyor.

Ayrıca her afet türü için farklı yöntemler uygulanıyor. Yönetmeliğin eklerinde, depremler, seller ya da yangınlar sonrası yapılacak tespitlerde kullanılacak özel algoritmalar ve değerlendirme ölçütleri de yer alıyor.

Hasar Tespiti ve Sorumluluk Sınırları

Yönetmelikte hasar tespit çalışmalarının sınırları ve hasar tespiti yapan ekiplerin sorumlulukları da net bir şekilde ifade edildi.

• Hasar tespiti yalnızca yaşanan afetin etkilerine yöneliktir.

• Bu tespitler, binanın gelecekteki afetlere dayanıklılığı veya risk analizi yerine geçmez.

• Tespit sonrası başka bir afet meydana gelir ve bina zarar görürse, bu durumdan hasar tespit ekipleri sorumlu tutulamaz.

Ayrıca yalnızca AFAD koordinasyonunda hazırlanan raporlar geçerlidir. Herhangi bir özel kurum, şahıs veya farklı kuruluşun düzenlediği hasar tespit belgeleri işlem görmez.

Bu Düzenleme Neden Önemli?

Yeni yönetmelikle birlikte, sahadaki hasar tespit çalışmaları artık çok daha teknik, objektif ve standart hale gelecek. İnşaat mühendislerinin yetkinliği ve rolü daha da önem kazanacak. Bu da hem güvenli yapı stoğunun takibini kolaylaştıracak hem de güçlendirme ve yeniden inşa kararlarının sağlam bir zemine oturmasını sağlayacak.

Ayrıca vatandaşlar için de daha şeffaf ve güvenilir bir süreç sunulmuş olacak. Yapılan her tespit kayıt altına alınacak, itiraz süreçleri daha sistematik işleyecek ve belirsizlikler en aza inecek.

Ne Zaman Yürürlüğe Giriyor?

Yeni düzenleme 22 Aralık 2025 tarihinde yürürlüğe girecek. Bu tarihten itibaren yapılacak tüm hasar tespit çalışmaları, bu yönetmelikte belirlenen teknik kurallar ve sınıflandırma sistemine göre yürütülecek.

Hasar Tespiti Nasıl Yapılır?

Yönetmeliğin Ekinde hasar tespitinin nasıl yapılacağı ve hangi formların doldurulacağı belirtilmiş. Söz konusu yönetmeliği resmi gazete‘den inceleyebilirsiniz.