Ahşap Yapıların Tasarım İlkeleri

Ahşap yapılar, hayatımıza ne zaman girdiği bilinemeyecek kadar eski ve köklü bir yapı malzemesidir. Gerek şekil almada sağlamış olduğu kolaylık gerekse elde edilmesi kolay bir ürün olması sebebiyle gün geçtikçe popülaritesini arttırmaktadır. Günümüz yapılarında yoğun bir şekillerde betonarmenin tercih edilse de ahşap yapılar eski şaşalı dönemlerine pek de uzak sayılmaz. Kullanım alanının yaygınlaşması ve bir çok dekor ürününde de ağırlığını koyan Ahşap malzemeleri tanıyalım.

YAPILARDA AHŞAP MALZEME KULLANIM  SEBEPLERİ

1. HAFİFLİK VE ESNEKLİK; AHŞAP, bir malzemenin kullanım gerekçesi olarak karşımıza çıkan ilk sebeptir. Bizlere sağlamış olduğu esneklik gerek inşa süresinde ciddi bir oranda tasarruf sağlamaktadır. Aynı zamanda esneklik daha kolay şekil alması ve elastik olması sebebiyle kalıcı şekil değişimine bir hayli uygundur.
2. DAYANIM; Akıllarda en çok sorgulanan noktadır. Aksine bu noktada gerekli monte işlemleri ve gerekse kullanılan malzemelerin titizlikle seçilmesi sebebiyle dayanıklılık sorununu ortadan kaldırılmıştır.
3.  ESTETİK GÖRÜNTÜ; Göze hitap eden ve doğayla iç içe olma hissiyatını veren ahşap yapılar kişiye özgürlük hissini tattırmaktadır.
4. GERİ DÖNÜŞÜM KOLAYLIĞI; Betonarme yapıların aksine geri dönüştürülebilirler. Ve bu sebepten doğaya betonarme yapı kadar tahribat bırakmaz .

YAPIDA AHŞAP MALZEME KULLANILMAMA SEBEPLERİ

1. Malzemenin esnek olması dolayısıyla istemsiz şekil değişimlerine zeminin hazırlaması ve bununla birlikte kolay deforme olma yeteneğidir.
2. Ahşap yapıların yanma riskine sahi olması, düzenli bakım istiyor olmasıdır.

TÜRKİYE’DE AHŞAP YAPILAR

Günümüz araştırmalar Anadolu’da ahşap yapıların varlığının M.Ö. 6. Yüzyıla dayandığını göstermektedir. Özellikle Çatalhöyük kazıları tarihi gözler önüne sermektedir. Elmalı Karataş’ta ve Frigya’da bulunan kalıntılar bir başka örnek olarak verilebilir.

Türklerin Anadolu’ya girmesi ve hayvancılık yapmaları ahşap yapıların o günün vazgeçilmez malzemesi olmasını sağlamıştır. Çoğunlukla hayvancılıkla uğraşılan bir dönemde ot bulma ve depolama ve kalıcı yerleşke amacıyla tercih edilmiştir. Kolaylıkla sökülmesi ve inşa edilmesi kullanım sebepleri arasındadır. İlerleyen süreçte ahır yapımında da sıkça tercih edilmiştir.

Osmanlı Döneminde İstanbul başta  yaşanan büyük çaplı yangınların kontrol altına alınamama sebepleri arasında sık aralıklarla ahşap evlere bağlanmış olması yaygın olarak insanların ahşap yapıyı tercih ettiğini göstermektedir. Maddi olarak uygunluğu tercih edilme sebeplerinden biridir.

Cumhuriyetin ilanı ve sonrasında başlayan sanayi gelişimiyle birlikte ahşap yapıların kullanım alanları kısıtlanmıştır. Artan nüfus ve çarpık kentleşmenin kontrol altına alınmasında çözüm olarak betonarme yapılar etkisini göstermeye başlamıştır. Çok katlı yapılarda betonarmenin tercihi normal karşılanmaktadır. Güvenlik temalı tercihler etkisini göstermiştir.

1999 depremini ele alacak olursak. Ahşap yapıların betonarme yapılara nazaran daha az zarar gördüğünü anlayabiliyoruz. Gerekli araştırmalar gösteriyor ki belli bir titizlikle inşa edilen ahşap yapılar yeterince güvenli olmaktadır. Algıların kırılması noktasında günümüzde bir çok tatil ve turistik bölgelerde ahşap yapıların her geçen gün artması bir hayli önemli durumdadır.

Yakın zamanda yaşanan Hatay merkezli depremin sonucunda barınma ihtiyacı kendini göstermiştir. Kısa zamanda ihtiyacı karşılayan ahşap yapılar önemini bir kez daha kendisini göstermiştir. Görünen o ki uzun bir süre hayatımızda olacak gibi gözükmektedir.

GELENEKSEL AHŞAP YAPILARIN TAŞIYICI SİSTEMLERİNİN SINIFLANDIRILMASI

Taşıyıcı sistemi kütüklerden oluşan bu yapım tekniğinde kütükler yatay doğrultuda birbirine bindirilerek, köşelerde ve oranında boğaz kesme yöntemiyle çatılıp, dışarıda 30 cm civarında bir çıkıntı bırakılmaktadır. Kütüklerin oluşturduğu duvarlar hem taşıyıcı hem de bölücü özelliğe sahiptirler. Söz konusu teknikle inşa edilen duvarlar ahşap yığma duvar olarak da adlandırılmaktadır. Bu tür yapılar Bolu, Gerede, Kızılcahamam ve Doğu Karadeniz yörelerinde bulunmaktadır.

Bu geleneksel yapılarda yükler en üst katmandan alta doğru bağlanmış olmaları çok katlı olmasına engel durumdadır. Ahşap  yapıda çekme dayanımı kesme dayanımından büyük olduğunu görmekteyiz. Kütüklerin işlenmesi ve kesim noktalarından güçlendirilirse yatayda da güçlü hale gelebilir. Bu yapım tekniğindeki yapılar ekonomik olarak diğer yapılara göre yüksek maliyetinden dolayı tercih edilmezler.

TAŞIYICI SİSTEMİNDE EĞİK ELEMAN BULUNDURMAYAN AHŞAP YAPILAR

Bu teknikte yapılan yapılar genellikle deprem riskinin düşük olduğu yerlerde tercih edilir. Sebebi ise bu yapıların düşey destekli yapılmalardır. Deprem nedeniyle oluşacak kaymalara yeterince dayanım göstermemesidir. Düşey yüklere yani basınca karşı bir hayli dayanıklı olan bu teknik burkulma olmadığı sürece dayanıklılık göstermektedir.

TAŞIYICI SİSTEMİNDE EĞİK ELEMANLAR BULUNAN AHŞAP YAPILAR

Yalnızca dikmelerle oluşturulan bir yapılarda oluşan dayanım sorununu ortadan kaldırmak için başvurulan bir yöntemdir. Taşıyıcı eğik eleman kullanımı ile yeterli bir dayanıklılık sağlanır. Lif doğrultusunda ve basınca dayanım sağlaması sebebiyle rüzgar ve depreme dayanıklıdır. Sıkça başvurulan bir yöntemdir. Bu işlemde dikkat edilmesi gereken başlıca konu kesme kuvvetinin neden olacağı kısa elemanların oluşturacağı eğik elemanlar. Bu yapım tekniğiyle yapılan ahşap yapılarda düşey ve eğik elamanlar arasına tuğla ve taş eklenir. Ancak bu eklemelerin yapıya ekstra bir dayanım sağlaması beklenemez. Yapılış amacı yalnızca ısı kontrolünün sağlanması ve sabitlenmesidir.

AMERİKADA AHŞAP YAPILAR

17. yüzyılın başlarında Avrupa’dan Amerika’ya gelip yerleşmesinin etkisi büyüktür. Bir anda artan popülasyona karşılık veremeyen konutların sayısı hızla inşa edilen Ahşap evlerin yapımına itmiştir. Aynı zamanda Amerika topraklarında bulunan büyük çapta ormanlar tercih edilmesinin bir başka gerekçesidir. Sonrasında bir kültür haline gelen ahşap evler günümüzde Amerika topraklarında ağırlığını göstermektedir. Bununla birlikte de ahşap yapılardan alınan vergilerin betonarme yapılara nazaran daha az olması da bir başka gerekçe sayılabilir. Bir deprem bölgesi olan Kaliforniya bölgesinde ahşap yapı oranının %99 olması ahşap yapını yeterince güvenli olduğunu bizlere göstermektedir.