Antik Sulama Sistemi - Kehriz Nedir?

Antik Sulama Sistemi Kehriz

Kehriz nedir? İran’ın kum çöllerinin altında yatan antik sulama sistemi Kehriz günümüzde dahi sulama amacıyla kullanılıyor. Türklerin Uygur Turfan Bölgesi’nde 2000 yıl önce inşa ettikleri bu altyapı sistemi; Kariz, Kehriz yada İran’da ki adı ile Qanat’tır.

İran’ın çöllerine yukarıdan bakıldığında yüzeyde birtakım deliklerin olduğu göze çarpar. Gizemli çukurların bir kaç metre altında yaşamın kaynağı olan suyu taşıyan ve öncelikli olarak tarımda kullanılan dar su tünelleri bulunur. Mantığı oldukça basittir, yüksekte bulunan yer altı suyunun kot farkı yardımı ile alçaktaki ovaya yönlendirmektedir.

Yer altında bulunan bu kemerli su yolları kehriz olarak adlandırılır. Kökü Orta Asya’da atılmış olan bu yapılar, 3 bin yıllık bir geçmişe dayanan bir mühendislik ürünüdür. Kemerli su yolları, günümüzde İran’ın genelinde halen kullanılmaktadır.

İlkel Demir Çağı’ndan bu yana mühendisler su kaynaklarına, beşeri ve tarımsal ihtiyaçların giderilmesinde kullanmak için sürekli olarak yön vermek istemiş ve böylece bu kemerli su yolları kehrizler ortaya çıkartılmıştır.

Teknik İran da gelişip antik dünyada özellikle ipek yolu boyunca yayılmış ve Perslerin mö. 525’de Mısırı istilasıyla sistem buraya da taşınmıştır. Mısır Haricah vahasında, eski dönemden kalma kanallar bulunmuştur.

I. Pers krallığı döneminde (mö. 7-6. yüzyılda) yaygın olarak kullanılan bu sulama sistemi Roma devrinde ise batıda da yayılmıştır. Ayrıca ilk görüldüğü ve en eskisi Turfan Kehrizleri (Su Kanalları), Orta Asya’da Turfan bölgesinde, 2500 yıl önce yapılmış olup bölgedeki önemli buluntularından biridir.