Deprem Yönetmeliğini Anlama Sorunu

En iyi yönetmelik, en kolay anlaşılan yönetmeliktir. Yönetmeliğin dili şöyle olur, yönetmeliğin dili böyle olur gibi deyişler bir anlam ifade etmez. Yönetmeliğin tek bir dili vardır, o dilin adı da “anlaşılır dil” dir.

Anlaması zor olan yönetmeliklerin, oradan buradan sürekli yorum almak zorunda bırakan yönetmeliklerin uygulanmasında da başarıya ulaşılmaz. Keza zor anlaşılan yönetmelikleri yazan komisyondakiler de “İYİ HOCA” tanımını direkt hak etmez. Yani deprem yönetmeliği komisyonunda bulunan hocaların, ne kadar anlaşılması zor maddeler yazarsak o kadar iyi hoca olduğumuz anlaşılır, zihniyetinde olmaması gerekir. Deprem yönetmeliği komisyonunu oluşturanlar, yönetmeliği anlaşılır ve mümkün mertebe basit yazmaktan da sorumludur.

Bu girişten sonra gelelim TBDY2018’e.

TBDY2018‘de anlatılması o kadar kolay konular öyle bir yazılmış ki adeta kullanıcı bu maddeyi anlamadın diye çaba sarf edilmiş. Çaba sarf edilmese dahi insan da böyle bir his uyanıyor.

Deprem yönetmeliği kullananlar, basit bir konu hakkında bile günlerce yorum yapmak zorunda kalmalı mi?

Ya da oradan buradan görüş almak zorunda kalmalı mı?

Ya da bu madde de noktayı şurayı koymuş, virgülü buraya koymuş, acaba burada virgül mü olacaktı diye düşünmek zorunda kalmalı mı?

Elbette bazı teknik konular standarta bağlanırken anlatım güçlüğü yaşanabilir. Ama anlatılması basit şartları da daha süslü kelimeler kullanacağım diye içinden çıkılmayacak hale getirmemek gerekir. Varsın süslü olmasın, yönetmelik maddesi sadece özne, tümleç ve yüklemden oluşan basit bir cümle olsun ama kullanıcı anlasın.

Sizlere bir iki örnek vereyim ki beni daha iyi anlayın:

İlk örneğim madde  4.3.4.6. Karma sistemlerle ilgili bir madde.

Madde aynen şöyle:

Bu madde asmolen sistemleri de içeriyor. O yüzden önemi fazla. Ne diyor bu madde tam anlayan var mi? 0.75 i sağlamazsak yine karma olacak ama R ve D yi sınırlı sünek çerçevelerdeki durum için tanımlananları mi al diyor. Yoksa 0.75 ten küçükse karma yapamazsın mi diyor, ne diyor. Bir madde bu kadar anlaşılması zor hale nasıl getirilebilir, anlaşılır gibi değil. Bu madde nasıl olmalıydı peki, aşağıya yazıyorum. Okuyun bakalım anlamayanınız olacak mı?

Var mı anlamayanınız? Aslında yukarıda karıştırılan madde ile benim yazdığım cümle ayni şeyi anlatıyor.

İkinci bir örnek vereyim:

Madde 4.3.5.2. Yönetmelikten aynen alıyorum:

D katsayısı biliyorsunuz tablo 4.1 de  R katsayılarının yanında verilmiş bir katsayı. R ‘yi alırken onuda alıyorsunuz. Ne diyor bu madde, tasarım eğilme momenti hesaplarken D kullanılmayacak ama zımbalama gibi, kesme kuvveti gibi sünek davranışa karşı etkilerde  D kullanılacak. Tamam. Anladık.

Simdi birde yönetmeliğin birkaç sayfa ilerisinde yer alan madde 4.10.3.1’e bakalım. Ne diyor madde:

“Perdeden temele aktarılan eğilme momenti, perde tabanındaki momentin D ile çarpılmasıyla elde edilecek”

Hani eğilme momenti D ile çarpılmamalıydı, eğilme momenti sünek davranışı temsil ediyordu?

Bir örnek daha vereyim:

Madde 4.3.2.4. Bu madde bazı durumlarda R katsayısının 4/5 ile çarpılmasını emrediyor. Maddeyi okursanız “perdeli” ibaresi geçiyor. Bunun yerine “deprem etkilerinin tamamının perdeler tarafından karşılandığı sistem dense” herhangi bir tereddüt olur mu?

Bir örnekte 16. Bölümden vereyim. Madde 16.A12 ne diyor. Her 300 metrekare için bir sondaj yapılacak deniyor. Sadece BYS<=3 ise en az 3 sondaj yapılmalı diyor.

Simdi zemin ve temel etüt tebliğine bakin 100 metrekare tek kat bile olsa en az 3 sondaj diyor. Birinin birinden haberi yok sanki.

Örnekler çoğaltılabilir.  Ben bu kadarıyla yetineceğim. Anlatmak istediğim, TBDY2018 deki birtakım maddeler daha anlaşılır yazmak varken karmaşık hale getirilmiş, basitlikten uzaklaşılmış. Bu benim tespitim. Umarım ileriki günlerde bu yanlıştan dönülür ve bu maddeler gerektiği gibi daha basit hale getirilir.

Yönetmeliklerin zor anlaşılır olması hocaları kaliteli hale getirmez, ya da yönetmeliklerin zor anlaşılması inşaat mühendislerinin gerçekten zor şartlarda çalıştığının göstergesi değildir.

Belki bazı okuyucular, eğer adam inşaat mühendisi olmuşsa bu zor maddeler üzerinde çalışıp kafa patlatmalı diyebilir. Eğer gerekirse kafa patlatılır. Ama bir maddeyi basitçe kaleme almak varken kulağı tersten göstermek niye. Unutmayın yönetmelikler vasat mühendisler için kaleme alınır…

Ahmet ÇELİKKOLLU

İnşaat Mühendisi

ESKİŞEHİR