Özellikle kripto paralarla ve oyunlarla ilgileniyorsanız muhtemelen bu ismi duymuşsunuzdur. Peki nedir bu Metaverse? Bizi ne şekilde etkileyecek? İnternetin yerine geçebilir mi? Gelin hep birlikte inceleyelim.
Metaverse Nedir ?
Aslında çok yeni olmayan, yaklaşık on, on beş senedir hayatımıza girmiş ama son zamanlarda popülerleşen metaverse kavramı, Türkçe anlamıyla ‘sanal evren’ ,kullanıcıların üç boyutlu şekilde yer alabildiği kurgusal bir sanal ortam olarak tanımlanabilir.
2022 Yılı Birim Fiyatları – Çevre, Şehircilik Ve İklim Değişikliği Bakanlığı
Daha iyi anlayabilmek için oynadığımız oyunlara ve izlediğimiz filmlere bakabiliriz. Örneğin ; Counter-Strike hepimizin bildiği, en azından duyduğu bir oyun ve aslında aklımızda canlanan bu oyundaki ortam bir metaverse örneğidir. Herkesin bir karakteri veya avatarı var ve bu evrene karakterimizle bağlanarak oyunu oynuyoruz ve hatta çeşitli silah ve bıçakları oyunda kullanmak üzere sanal ortamda satın alabiliyoruz yani işin bir finansal boyutu da var ve bu örnek bu evreni anlayabilmek için basit bir mantık olabilir.
Aynı zamanda yine bildiğimiz Minecraft, Lol, Fortnite oyunları , Marvel ve DC evrenleri, Star Wars filmi yine güzel örneklerdir. 2018 yapımı ‘Ready Player One’ bu konuyu çok güzel ele almış ve işlemiş bir film örneği, kesinlikle izlemenizi öneririm.
Facebook Yeni İsmiyle ‘Meta’ Şirketinin Metaverse Yaklaşımı
Facebook Ceo’su Mark Zuckerberg yeni üst kuruluşlarının adının Facebook değil artık ‘Meta’ olarak değiştirdiklerini açıkladı ve burada bir sanal evren oluşturacaklarını, buraya da “Horizon” adı verdiklerini belirtti.
Kullanıcıların avatarlarıyla bağlanabileceği bir evren oluşturmaya çalıştıklarını söyleyen Zuckerberg bu metaverse dünyası için “fizikselleştirilmiş evren” tanımını yapıyor.
Bu sanal evrende insanlar sohbet edip, oyunlar oynayıp öyle ki çanak okeyi karşınızda üç insan varmışcasına oynamanıza, evde taktığınız sanal gerçeklik gözlüğüyle istediğiniz herhangi bir yere bir konser, arkadaşlarınızla eğlenmeye gittiğiniz bir yer veya ailenizin evine anında bir hologram olarak ışınlanabileceğinizi vaad ediyor.
Bu durum tabii ki kişisel veri ihlalleri, kullanıcı bilgilerini kullanarak ilerde daha büyük tehlikelere sebebiyet verir mi bu da akıllarda bir soru işareti.
Facebook (Meta) yine birkaç sene öncesinde sanal gerçeklik üreten ‘ Oculus ‘ adlı şirketi ve birkaç VR ( Virtual Reality) oyun stüdyosunu alarak sanal gerçekliğe yatırımlar yapmaya başlamıştı. Ve bu yeni girişim için kurgusal evreni inşa etmek üzere AB üyesi ülkelerden on bin kişiyi işe alacaklarını duyurdu.
Epic Games Şirketinin Metaverse Yaklaşımı
Fortnite geliştiricisi dev oyun şirketi Epic Games geçen yıl Fortnite evreninde Travis Scott konserine ev sahipliği yaptı ve konseri on iki milyon kişi izlemişti. Aynı zamanda albüm tanıtımları, film tanıtımlarının gerçekliği arttırılmış düzenlemeleri de bu evrende mevcut. Bu da aslında gelecekte dijital bir ikizimize istediğimiz özelleştirmeleri yapabileceğimize dair ufak bir kanıt niteliğinde.
Yine Epic Games tarafından geliştirilen bir oyun motoru olan Unreal Engine teknolojisi arttırılmış gerçeklik adına güzel bir adımdır. Program ilk olarak 1998 yılında Unreal isimli oyunda kullanılmıştır. Bu program ile iki veya üç boyutlu oyunlar geliştirilebilir. Tabi artık bu teknoloji sadece oyunlar için geçerli değil çünkü film ve reklam çekimlerinde de çoktan kullanılmaya başlandı.
Bu konuda ülkemizde öncü isimlerden grafik tasarımcısı ve moda fotoğrafçısı, Youtube kanalında da güzel içerikleriyle tanıdığımız Koray Birand, Unreal Engine kullanarak bir reklam filmi hazırladı. Burada 8m-4m boyutlarında bir LED panele, oluşturulan sahneler aktarılarak mankenler adeta bu sahnelerin içindeymiş gibi bir etki yaratarak bu çekimlerin başarılı bir şekilde yapıldığını ifade etti.
NFT Nedir? Blockchain Sistemi
NFT yani Non-Fungible-Token, takas edilemez jeton anlamına gelir. Bu yeni teknoloji dijital eserleri kripto sisteminde alınabilir ve satılabilir ürünlere dönüştürüyor. Bir ses dosyası, GIF, video, resim gibi fiziksel bir varlığın dijital ortamdaki karşılığıdır. Metaverse evreninde bizim sanal karşılığımız olan avatarlarımız, yine sanal evrende evimizde veya bir sergide sergileyebileceğimiz tablolarımız bize ait özgün NFT’lerimizdir. Bu konuda en çok merak edilen sorulardan biri, internetten indirebileceğimiz dijital verilerin nasıl milyon dolara alıcı bulabildiği ?
NFT’ler bölünemez, değiştirilemez ve takas edilemez verilerdir. 50 TL lik bir banknot başka bir 50 TL lik banknotla değiştirilebilir yani takas edilebilir. Bu durumda yine aynı değere sahip olacaktır. Fakat NFT’ler eşsizdir, biriminin tek örneğidir bu yüzden değiştirilemezler.
NFT’ler blok zincirinin bir parçasıdır. Blok zincir (blockchain) sistemi veri takibi yapan bir veri tabanıdır. Dijital ortama aktarılan veriler normal şartlarda sayısız kez kopyalanabilir ve çoğaltılabilir. NFT teknolojisi sayesinde artık dijital verilerin her biri kodlanmış ve kopyalanamaz özgün bir sanat eseri oluyor ve sadece bir kişiye ait olabilir. Bu satın alım işleminden sonra orijinal olmayan kopyalara yine erişim sağlanabiliyor ama siz bu sanat eserinin aslına sahip oluyorsunuz ve bunu sadece siz kullanabiliyorsunuz.
Blockchain teknolojisinde merkeziyetsiz bir sistem söz konusu. Bu da herhangi bir otoritenin dışarıdan müdahalesinin olamayacağı anlamına gelir. Bu durum kullanıcıların güvenini sağlamaktadır.
NFT Projeleri
Yeni projeler her geçen gün geliştirilmeye devam ediyor.
- Duyduğumuz ilk NFT projelerinden biri olan CryptoPunks serisi ve Visa’nın buradan bir avatar satın almasıyla büyük bir gündem olmuştu.
- Yine kuşkusuz en çok konuşulan proje Mike Winkelmann’ın ‘Beeple’ adlı eseri. Kendisi bir CG artist. Peki nedir CG artist? Açılımı Computer Generated aslında 3 boyutlu çizim ortamlarında 3D gerçekliğin en üst seviyelerine çıkan kişiler olarak tanımlayabiliriz. Bundan az bir zaman önce bir dijital resim dosyası yani bildiğimiz bir jpeg dosyası 63 milyon dolara satıldı. Mike Winkelmann 2007 yılında her gün bir çizim yayımlamaya karar veriyor ve 2020’ye kadar her gün gerçekten de resim çizerek bunları yayımlıyor. Daha sonra bunları blockchain sistemiyle satmaya başlıyor. Tüm eserlerini birleştirdiği bir kolaj oluşturuyor ve bu eser dünyanın en pahalı üçüncü sanat eseri oluyor.
- Amerika’nın en büyük market zincirlerinden Walmart, metaverse konsept mağazası geliştiriyor. Burada direk marketin içinde gezip raflardan istediğiniz ürünü dijital cüzdanınızda satın alabiliyorsunuz ve ürünler gerçek olarak adresinize gönderiliyor ve burada yine dijital müşteri temsilcileri size ürünler ve merak ettiklerinizle ilgili yardımcı oluyorlar. Getir uygulamasının WEB 0.3 versiyonu diyebiliriz.
- Koleksiyon değerinde on bin adet maymun NFT avatarları tasarlandı ve bu avatarları satın alanlar için projenin sahibi olan şirket tarafından şöyle bir vaad verildi: Yılda iki kez olmak üzere son derece lüx bir parti düzenleme hakkına sahipler ve tüm giderler proje sahipleri tarafından karşılanacak. Bu parti sadece bu on bin tane NFT’ye sahip olanlar girebilecek. Bu maymunlardan birine sahip olanlardan biri de ünlü basketbolcu Steph Curry.
- Yine bir grup dijital ortamda NFT avatarlardan oluşan halı projesi başlattı ve satın aldığınız taktirde bir adet dijital bir adet fiziksel gerçek halıyı evinize yollayabiliyorlar.
- Bildiğimiz markalardan Adidas 17 Aralık’ta otuz bin adet NFT satacaklarını duyurdular. Tanesi 0.2 Ethereum değerinde olan Into The Metaverse adını verdikleri bir dijital koleksiyon başlattılar.
- Twitter’ın kurucusu Jack Dorsey atılan kendine ait ilk tweeti NFT olarak tanıttı ve açık arttımada 2,5 milyon dolara sattı.
- Bir diğer proje ‘MetaPetsCoin’ .Bu projede sanal evrende kendi evcil hayvanınızı yaratabilirsiniz.
Türkiye’de NFT Projeleri
- Ünlü ‘kentçizer’ sanatçımız Tarık Tolunay‘ın tarihi Galata Köprüsü ve Karaköy’ü resmedildiği ‘Pandemi’ eseri yaklaşık 36.000 dolara (260 bin TL) satıldı. Yine 2019’da tamamladığı “Haydarpaşa Panaroma” çalışması için 90.000 dolarlık teklif aldı.
- Türkiye’nin önemli sanatçılarından Türk medya sanatçısı Refik Anadol ‘un ‘Machine Hollucinations : Nature Dreams- Last Memory adlı eseri OpenSea’de (NFT oluşturmak ve satmak için kurulan bir platform) bir açık arttırmada 327 bin dolara satıldı. The Carbon Drop isimli açık arttırmada Anadol’un eseri dışında Beeple’ın 6 milyon dolara satılan ‘ Ocean Front ‘ adlı eserinin ardından ikinci en yüksek fiyata satılan eser oldu. Ve eserin geliri iklim değişikliği çalışmalarına katkıda bulunmak için bağışlandı. Çalışmalarını yapay zeka yardımıyla dijital olarak tasarlayan Refik Anadol’un bu satışı NFT dünyası için önemli bir adım olarak görülüyor.
- Cem Yılmaz OpenSea’ de az sayıda NFT yayımladı ve dedi ki bunu satın alanlar benim tüm gösterilerimi ömür boyu en önden izleyebilecek. Sonrasında tekrar yayımlayıp bunları alanlar için de Erşan Kuneri‘nin yeni Netflix dizisini ofiste birlikte izleme fırsatı sundu.
Peki NFT’ler Neden Bu Kadar Para Ediyor?
Tahmin edebileceğimiz gibi ilk olarak sosyal medyanın gücü diyebiliriz. Bugün Örneğin 5 dolar olan bir NFT avatarını az önce bahsettiğimiz gibi Stephan Curry profil fotoğrafı yaptığında diğer gün değeri 50 milyon dolar olabiliyor. Ya da bugün OpenSea veya Solanart gibi NFT borsalarında ya da alım satım platformlarında 1 Ethereuma (44 bin TL) aldığımız bir NFT avatarı bir diğer gün 2 Eth’a satıp bunun ticaretini de yapmak mümkün.
Çeşitli NFT projelerinden biri olan solanart platformundaki ‘soldads’ projesi 5.750 adet NFT çıkardıktan sonra bir bu kadar daha anne NFT çıkaracağını ve ikisini alana çocuk NFT hediye edeceklerini açıkladılar. Ve daha sonra tüm bu avatarların olduğu bir TV şovu yapacaklarını duyurdular. Burada yapılacak TV şovunda sizin satın aldığınız bir NFT’nin sevilen bir karakter olabileceği ihtimali yine bir NFT’nin değerini binlerce kat arttırabilir.
Devrim Danyal ( Kripto para ve blockchain uzmanı ) NFT’nin mantığını şu şekilde açıklıyor:
“Kripto varlıklar bir finans ekosistemidir. Tamamen rakamların oluşturduğu bir dünya finansal ekosistemi oluşturuyor. Burada ana yapı A noktasından B noktasına giden bir veri. Biz bu veriyi nasıl adlandırırsak bu zamandan itibaren bir değiş tokuş sistemi yaratmış oluyoruz. Rakamlar sadece finans sistemini oluştururken Dünya üzerindeki dört kayıt sistemine bakarsak birincisi yirmi altı harf ,ikincisi yedi adet notamız, üçüncüsü üç temel rengimiz kırmızı, sarı, mavi ve dördüncüsü de dokuz rakamdan oluşan daha sonra 0 eklenen bir matematiksel ekosistem. Burada finansal ekosistemin içine artık renkler de transfer edilebilir hale geliyorsa aslında sanatı da bu ekosistem içine transfer etmiş oluyoruz. Bu bağlamda sanal evrende bir avatarı oluşturmak ihtiyacından doğacak olan en önemli iş kolu illüstrasyon, animasyon ve bunları metaverse evreninde tasarlayabilecek dijital tasarımcılık olacak.“
Burada şunu da söylemek lazım ki bu NFT dünyasında satılan eserler tabi bir noktada sergilenmek istenecek ve bunun için metaverse evreninde bu ve bunun gibi birçok mekansal ihtiyaçlarımızın doğacağını düşünürsek sanal mimari de yine geleceğin önemli iş kollarından biri olacak diyebiliriz ki zaten olmuş durumda. Şuan birçok yatırımcı şirket bünyelerinde sanal evreni tasarlamak adına bir çok mimarla çalışmalarına başladı bile.
Diğer yazılarıma bu bağlantıdan ulaşabilirsiniz.
BTCTürk
RaritySniper
Argonotlar
Mysoft
BBC
Artdog
Kriptokoin
Halkbank
WM Aracı
IBM
Euronews
IEconomy
