İş yerinde mevcut insan sağlığına zararlı olan kimyasal maddelerin, fiziksel ve biyolojik etkenlerin meydana getirdiği hastalıklara meslek hastalığı denir.
Bu hastalıklar, diğer hastalıklardan farklı olarak, işin niteliği veya iş yeri koşulları nedeniyle ortaya çıkan hastalıklardır.
İş yerinde kapmış olduğumuz veya yaptığımız işin ortaya çıkardığı bir hastalık, her zaman “meslek hastalığı” sayılmamaktadır. Ülkemizde SSK Yüksek Sağlık Kurulu’nun bir hastalığı “meslek hastalığı” olarak niteleme gücü vardır. “Meslek hastalığı” tanısı, SSK Meslek Hastalıkları Hastanesi’nde konulabilmektedir.
İş yerinde en yoğun olarak üst düzey yöneticilerde, aşırı strese bağlı olarak:
1- Sindirim sistemi hastalıkları (akut gastrit, ülser, kolit, kabızlık)
2- Psiko sosyal bozukluklar (panik atak, depresyon)
3- Uyku bozuklukları
4- Cilt hastalıkları (egzema, sedef, saç dökülmeleri vb.)
5- Kardiovasküler hastalıklar (hipertansiyon) ortaya çıkmaktadır.
Stres, her türlü hastalığın ortaya çıkmasını kolaylaştırabilir ama tek başına bir hastalık nedeni değildir. Stresle baş etmek için fiziksel aktivite(spor, yoga), düzenli ve sağlıklı beslenme, sosyal aktivitelere(sinema, konser) katılma önerilebilir. Sürekli olarak çalışan insanlarda(bankacılar, borsacılar vb.), ağır kaldıranlarda(kameramanlar, gazeteciler), kas iskelet sistemini tutan hastalıklara (fibromiyolji – bel fıtığı, duruş bozuklukları) sık rastlamaktayız.
Özellikle iş yerindeki çalışma ortamı ergonomik hale getirilmeli, masa ve sandalye ayarlanabilmeli, ara ara hareket ederek kaslar çalıştırılmalı, öğlen tatilinde yürüyüşe çıkılmalı, spor ile kaslar kuvvetlendirilmeli. Meslekleri gereği sürekli ayakta duran insanlarda (öğretmenler, cerrahlar) varislere sık rastlamaktayız. Varis çorabı giymek, akşamları evde istirahat ederken bacakları eleve
etmek(kalp seviyesinin üzerine kaldırmak) yürüyüş ile bacak kaslarını kuvvetlendirmek varis oluşumunu geciktirebilir.
İş yeri ortamında sürekli gürültü varsa, o ortamda çalışan insanlarda işitme bozuklukları(örnek: sağırlık) görülebilir. Makinelerin sürekli çalıştığı bir ortamda gürültü ölçümü yapılabilir ve insan sağlığına aykırı bir düzeyde ise kulakları korumak için kulaklık takılabilir. Düzenli odiyografik ölçümlerle kulakta işitme kaybı olup olmadığı kontrol edilebilir(iş yeri hekiminin bunu yapması gerekir). Sürekli olarak sesini kullanan insanlarda, örneğin öğretmenlerde ses tellerinde nodül oluşabilir(buna şarkıcı nodülü de denilmektedir). Ses kısıklığı, seste çatallanma ile kendini gösterir. KBB muayenesi şarttır. Gerekirse nodül cerrahi olarak çıkartılır. İşleri nedeniyle sürekli bilgisayarda çalışan insanlarda, göz ile ilgili problemler(görme bozuklukları, yanma, gözde kuruluk) ortaya çıkmaktadır. Ekran koruyucu ve gerekiyorsa gözlük kullanmak, göz hastalıklarından korunmak için önemlidir. Şikayetler ilerliyorsa bir göz hastalıkları uzmanına başvurmalı.
Sağ el ile sürekli mouse kullananlarda, el bileğinde tendinit ve çarpal tünel sendromuna rastlanmaktadır. Ellerde uyuşma veya ağrı varsa istirahat, buz tatbiki, ağrı kesici kullanımı sonrası şikayetler azalmıyorsa bir ortopedi uzmanına tanı ve tedavi için başvurmalı.Doktorlar ve sağlık personeli, muayene ve tedavi ettikleri hastalardan çeşitli enfeksiyon hastalıkları kapabilirler. Özellikle enfekte iğnenin batması sonucu Hepatit veya havadan damlacık yoluyla Tbc. gibi bir çok hastalık bulaşabilir.
İş yeri ortamının havası – havalandırması, aşırı soğuk veya sıcak olması, sigara içilmesinde, o ortamda çalışan kişilerde bir çok akciğer hastalığına(astım, KOAH ve benzerleri) neden olabilmektedir. Meslek hastalıklarının en aza indirilebilmesi için iş yerlerinde insanlara uygun çalışma ortamları, ergonomik araç – gereçler sağlanmalı. İş yerindeki havalandırma, ses düzeyi ayarlanmalı. Periyodik muayeneler, iş yeri hekimi tarafından mutlaka yapılmalıdır. Yaş grubuna göre kişiler, yıllık check – up’larını yaptırmalılar. Çalışma saatlerinin düzenlenmesi, insanların spor, tatil ve sosyal aktivitelere vakit ayırmasında, stresle başa çıkmasında önemlidir.
Hangi meslek grubunda, hangi hastalıklar daha sık görülür? Bu hastalıkların görülme nedeni? Bu meslek grubundakilere önerileriniz?
Meslek gruplarından üst düzey yöneticiler, borsacılar, bankacılar, gazeteciler, avukat, doktor ve öğretmenler yüksek stres altında çalışan gruba girerler. Öncelikle bu gruplarda anksiyete bozukluğu, depresyon gibi hastalıkların sıklığının biraz daha fazla olduğunu görürüz. Ayrıca mide barsak hastalıklarının sıklığı da artmıştır. Strese ek olarak yoğun çalışma temposundan dolayı düzensiz beslenme, gastrit, ülser, spastik kolon gibi hastalıkların daha sık görülmesine neden olurlar.
Saydığımız tüm çalışma gruplarında tempo yoğunluğu daha çok zihinsel düzeydedir. Fizik gücüne dayanmayan daha masa başı işler olduğundan hareketsizlik, beraberinde riskleri getirmektedir. Kilo fazlalığı, kalp damar hastalıkları, kan yağları yüksekliği, şeker metabolizması bozukluğu oranı bu grupta artma eğilimindedir.
Meslek gruplarının çalıştığı ortam da önemlidir. Öğretmenler kalabalık ortamlarda çalıştıkları için solunum yolu ile bulaşan infeksiyon hastalıkları açısından risk altındadırlar. Sürekli konuşmak zorunda olduklarından ses telleri ve boğazla ilgili hastalık oranları yüksektir.
Sizce Türk iş dünyasında üst düzey yöneticiler sağlıklarına ne kadar özen gösteriyor? Ortalama olarak ne kadar sıklıkla doktora geliyorlar, genellikle hangi durumda ve hangi nedenlerle geliyorlar?
Türk iş dünyasındaki üst düzey yöneticilerin yurt dışındakiler kadar sağlıklarına özen gösterdiklerini düşünmüyorum. Çoğunlukla hastalık belirtilerini önemsemiyorlar veya doktora gitmeyi erteliyorlar. Sürekli ve yoğun çalışıyorlar. Büyük ve ciddi firmalar belirli aralıklarla sağlık kontrol programlarıyla ( Check-up vs )yöneticileri doktora yönlendiriyorlar. Bunun akıllı bir yaklaşım olduğunu düşünüyorum.
Hangi yaş grubundaki yöneticiler sağlık konularına daha bilinçli yaklaşıyorlar?
Yöneticilerin 30’lu, 40’lı yaş grubundakiler sağlık konusunda daha az özenliler. Ortalamaları 50 yaş ve üzeri olanlar doktora başvurma konusunda daha hassas ve özenli davranıyorlar.
Son zamanlarda sağlıklı yaşam trendinin etkisiyle bu konularda size gelen üst düzey yönetici ve beyaz yakalı çalışan sayısında bir artış oldu mu?
Sağlıklı yaşam trendi eskiye göre daha çok doktora başvurmaya neden olmakla birlikte bu oranın halen istenilen düzeyde olmadığını düşünüyorum.
VKV Amerikan Hastanesi
Dahiliye Bölümü
Dr. Bülent Yardımcı
Kaynak: Milliyet
