Tahkimat İşleri Nedir?

Kazı sırasında ya da sonradan temel çukuru yanlarındaki malzemelerin kayarak temel zemini veya çukuruna, inşaat alanına dolmasını önlemek için kazı yan yüzleri çeşitli şekillerde kaplanır. Bu işlere “Tahkimat İşleri“ adı verilir.

Tahkimat İşleri Nelerdir?

• İksa
• Palplanş
• Batardo

İksa

Yeraltı suyu bulunmayan kuru zeminlerde ya da kendini tutamayan gevşek zeminlerde kaymayı önlemek için toprağı tutma yapılarına iksa denilmektedir.

Şehir merkezlerimizdeki kentleşme ile birlikte minimalize edilen inşaat alanlarında, genellikle dar ve derin kazılara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu dar ve derin temel çukurların sağlamlığını desteklemek, yakınlardaki zemine yapıya zarar vermemek ve güvenliğini sağlamak son derece önemlidir.

Kazılarda alana gelen yatay gerilme zayıflaması ve boşalması, yatay yer değiştirmeler doğurmakta ve bu yer değiştirmeler de üst tabakalarda ve yüzeylerde düşey yer değiştirmelere, çökmelere ve kaymalara neden olmaktadır. Oluşan bu gerilme ve hareketlerin, mevcut yapılara tesirlerinin öngörülerek, bu hareketlerin asgari seviyeye indirilmesi ve gerekli güvenlik şartlarının sağlanması için kazı destekleme sistemleri yani iksaların uygulanması gerekmektedir.

Basit Kanallarda İksa

Bu iksa türü genellikle derinliği ve akıcılığı az olan ve düşey olarak 1 – 2 metre aralıklarla kalasların çukur yanlarına desteklerle sıkıştırılması yoluyla uygulanan boru, kanalizasyon ve tesisat kanalları için uygulanır. Seyrek ve sık kalas aralıklı olmak üzere iki tipi mevcuttur.

Dar Yapı Çukurlarında İksa

Bu tip iksa, sürekli temel çukurları, su kanalları, boru ve tesisat işlerinde uygulanır. Dört tipi mevcuttur:

Aralıklı Yatay İksa: 30 cm aralıklarla çukur kenarlarına karşılıklı ve yatay olarak yerleştirilen kalaslar yaklaşık 1 m aralıkla düşey ve karşılıklı destek dikmeleri gerilerek kamalarla sağlamlaştırılır.

Aralıklı Düşey İksa: Yatay iksanın benzeri bir uygulama  şekli olup burada fark; kalasların zemine düşey olarak yaslanmasıdır.

Aralıksız Yatay İksa: Daha derin ve zemini gevşek yapı çukurlarında uygulanan iksa şekli olup burada yatay kalaslar aralıksız konulmaktadır.

Aralıksız Düşey İksa: Yatay iksadaki gibi uygulanır. Farkı 2 metreden daha derin kazıda zemin üst kotundan en çok 2 metre aşağıda iskele kurulmasıyla, kazılan toprağın yukarıya kademeli olarak atılması ve kalasların yan yana düşey konulmasıdır.

Geniş Yapı Çukurunda İksa

Bodrum ve geniş yapı çukurlarında uygulanan, çukur kenarlarından 1,5 – 2 metre dıştan çakılan kısa kazıklara 5×8 yada 6×10 cm enkesitli lata tahtaları tel bulon ve çektirme gibi madeni araçlarla tutturulmak suretiyle oluşturulan iksa sistemidir. Dikmeler yatayla 30-60°’lik açı yapan payandalarla desteklenir ve tabana kazıklarla raptedilir.

Palplanş

Çok akıcı ve yeraltı su seviyesi yüksek zeminleri desteklemek için uygulanan tahkimat, yani dayanma yapılarıdır.

Malzemelerine göre 3 gruba ayrılır:

• Ahşap Palplanş
• Çelik Palplanş
• Betonarme Palplanş

Ahşap Palplanş

Aralıksız düşey iksadaki gibi uygulanan ve kalaslardan perde şeklinde oluşturulan takviyeli sistemdir. Kalaslar yan yana tek sıra halinde zemine dik olarak ya da  birbiri üzerine bindirme yaparak demir başlıklarla çakılırlar. İki kavrama kirişi içerisine alınan palplanşlar zemine 1,5 – 2 metrede bir 25×25 cm kesitli kılavuz dikmelerle çakılarak tutturulur.

Çelik Palplanş

Daha büyük ve seri tahkim işlerinde birden fazla kullanımı sağlamak üzere geçmeli ve çelik profil kesitli değişik formlardaki tahkimat işleri sistemidir. Tekrar kullanılabilme özelliğine sahiptir. Ahşap palplanşa göre maliyeti fazladır.

Betonerme Palplanş

Çok derin ve büyük kazı çalışmalarında uzun süre veya daima kalacaksa tercih edilirler. Ekonomik değildirler, çünkü yapımları pahalıdır ve sökülüp tekrar kullanılamazlar.

Batardo

Irmak, göl, deniz vb. su kenarlarında yeraltı su seviyesinin altında kazı yapabilmek için uygulanan tahkimat işleridir.

Ahşap Batardo

Derinliği 2 metreye kadar olan yerlerde kullanılır, su yüksekliği daha fazla olursa sandık batardolar uygulanır. Her iki şekilde de batardonun suyla temas yüzeyi, kil veya lem gibi malzemelerle doldurulur.

Toprak Batardo

Suyun önüne bir sedde oluşturacak şekilde, kil malzemeleri tabakalar halinde serilir ve tokmakla sıkıştırılır.

Çelik Batardo

Yüksek su seviyelerinde ve ahşap batardolara benzer şekilde “I” ve “U” çelik profil destek dikmeleriyle takviyeli olarak inşa edilen batardolardır.

Betonarme Batardo 

Zemine kazık çakılamayacak ve kayalık yerlerde sabit kalması istenen batardolar için uygulanır. Bu tip batardolar üst uçları en yüksek su seviyesinden en az 50 cm yukarıya kadar yapılmalıdır.