Yatay mimari; alçak katlı yapılardan oluşan binalar ve şehrin mimarisinin enine gelişen yapılara verilen, özellikle de konut yapıları için kullanılan bir terimdir.
Dikey mimari; büyük şehirlerde, yoğun olan nüfusun ihtiyacını karşılayacak şekilde çok katlı (Yüksek binalar) olarak inşa edilmesi anlamına gelmektedir. Dikey mimari, dar alanda fazla sayıda hane oluşturulabiliyor. Yüksek binaların hayata geçirilme sebebi; yaşanan arsa sıkıntılarıdır.
Ülkemizde 1950’lerden sonra sanayileşme, eğitim, sağlık, ulaşım, terör olayları vb. nedenlerden dolayı köyden kente göç artmıştır. Şehirler hızla büyümüş ve nüfus artışı ile beraber şehirlerde dikey mimari modeline yönelim artmıştır. Şehirlerde nüfus arttıkça bununla beraber ulaşım sorunu, barınma ve insanların günlük temel ihtiyaçlarını karşılayabilecekleri yapılar (hastane, okul, karakol, alışveriş merkezleri vb.) artış göstermesi kaçınılmaz olmuştur. Hızla büyüyen kentleşme ile beraber şehirlerin kimlikleri dönüşüme uğramıştır. Kaçınılmaz olarak konut ihtiyacı artmış ve dikey mimari yoluna gidilmiştir.
Peki sizce dikey mimari modeli şehirlerin kimlik değişimine yol açmış mıdır?
“Bence EVET. Dikey mimari ile, geleneksel şehir oluşumu engellemiştir. Elbette iş alanları için yüksek binalar yapılmalıdır ama bunlar doğru şehir planlaması ile beraber şehir merkezlerinden uzak bir şekilde planlanmalıdır ve hayata geçirilmelidir.”
2002 sonrası Toplu Konut İdaresi Başkanlığı ( TOKİ ) yatay mimariye büyük önem vermiştir. TOKİ, hayata geçirdiği projelerinde, bu dönüşümü ülke genelinde hayata geçirilmiştir. İstanbul’da da özellikle tarihi dokuların olduğu yerlerde uyum sağlayabilmek adına yatay mimari modeli ve kentsel dönüşüm büyük önem taşımıştır.
Dikey yapılar İstanbul’da özellikle tarihi silueti her geçen gün bozuyor ve tahrip ediyor. Bu nedenle özellikle İstanbul’da yatay mimariye dönülmesi kritik önem taşıyor. Yatay mimariye geçtikten sonra mega şehirde vatandaşların rahat nefes alabileceği ve daha sağlıklı yaşayabileceği alanlar yaratılmaya çalışılmalıdır.
Önceki yazılarıma bu bağlantıdan ulaşabilirsiniz.
Kaynaklar / References
İstanbul Yazıları Kent ve Mimari Üzerine Düşünceler, M.Sinan GENİM
Şatıroğlu Yapı
