Yapıda Oluşan Deprem Kuvvetini Kafanızda Canlandırın

(Yazı inşaat mühendisleri için yazılmıştır)

Bir dizayn yapıyorsunuz, ama dizayn ettiğiniz binadaki esas kuvvet olan deprem kuvvetini bilmiyorsunuz. Gel gelelim inşaat mühendisi olarak dizayn ettiğiniz binanın, daire/işyeri metrekaresini, zemin kaplamasını, kaç artı bir olduğunu, mal sahibinin kim olduğunu, kaç liralık fatura keseceğinizi, dairenin kaç liraya bile satılacağını biliyorsunuz. Bilmeniz gereken her dizayn ettiğiniz binada oluşan/oluşabilecek deprem kuvveti. İnşaat mühendisi bunu bilir.

Deprem kuvveti büyük desem ne anlarsınız, deprem kuvveti küçük desem ne anlarsınız. Büyüklük/küçüklük malum göreceli kavramlardır, tek başına bir şey ifade etmez. Dizayn ederken de kuvvet büyüklüğünü bilirseniz, neyle baş etmeniz gerektiğini bilirsiniz. Çalıştığınız kuvveti bilmenin ne denli önemli olduğunu anladınız sanırım.

Düşey Yükün Büyüklüğü İle İlgili Bir Örnek

Diyelim her katta dört daire olan 10 katlı bir yapı dizayn ediyorsunuz. Daireler 100 metrekare olsun. Yani kat alanı 400 metrekare. 1 metrekare konut binasının kütlesi yaklaşık 1 ton. O halde 400 metrekarelik bir katın kütlesi de 400 x 1=400 ton. 10 katlı bir yapı dizayn ediyordunuz, yani siz yaklaşık 400 x 10 = 4000 ton düşey yük ile haşır neşir oluyorsunuz. Düşünün bakalım 4000 ton…. 4000 ton düşey yük taşıtıyorsunuz. Kafanızda canlandırın, her şey biraz daha netleşsin. Yaptığınız işin ne kadar büyük olduğunu düşünün. 4000 ton.

Yatay Yükün Büyüklüğü İle İlgili Bir Örnek

İşi ilerletelim. Deprem tehlike haritasına baktınız, Ss değerini 0.900 civarında gördünüz. Bu 0.900 ne? Binada oluşan ivme(kabaca böyle diyebiliriz Sds=Ss) kabulü). Hemen Newton aklınıza gelsin. Meşhur formül. F=m x a. Yani kuvvet = kütle x ivme. Hemen yapıda oluşan deprem kuvvetini bulun. F=400 x 0.900=3600 ton. Yani yapınızda 3600 ton yatay kuvvet oluşacak. Dikkat edin yatay kuvvet. Yani yapınızın ağırlığı kadar kuvvet yatayda da etkiyor. Kuvvetin büyüklüğüne bakın. 3600 ton. Şimdi de bu 3600 ton yatay kuvvetle haşır neşir olacaksınız. Yatayda 3600 ton. Canlandırın kafanız da neyle uğraştığınızı bilin. Basit bir şey değildir 3600 ton yatay kuvvetle uğraşmak, binayı ayakta tutmak.

Daha projeyle ilgili bir çalışma yapmadınız dikkat ederseniz. Sadece 10 katlı bir yapı olduğunu biliyorsunuz, her katta 4 daire olduğunu biliyorsunuz. Ama anladınız ki 4000 ton düşey yük ile uğraşacaksınız. Nerdeyse buna yakın 3600 ton yatay yükle uğraşacaksınız. Biraz korkutucu değil mi? Bilmeden hemen yazılıma girip bir iki toplama çıkarma yapıyordunuz, korkutucu gelmiyordu size. Ama şimdi 4000 ton, 3600 ton ortaya çıkınca biraz ürktünüz.

Bilirseniz ürkersiniz, dikkat edersiniz, özen gösterirsiniz, gözden geçirirsiniz, işin ciddiyetini anlarsınız. Bilmezseniz cesur olursunuz, kaç kg ile uğraştığınızın farkında olmazsınız. Neyi taşıttığınızı bilmezsiniz, ne yaptığınızı bilmezsiniz, işin ciddiyetine varamazsınız.

O halde her projede ne kadar büyük kuvvetlerle haşır neşir olduğunuzu mutlaka bilin. Bilmiyorsanız hesaplayın. Fayanslarla, dairelerin büyüklüğüyle uğraştığınız kadar kuvvetin büyüklüğüyle uğraşın.

Ahmet CELİKKOLLU
inşaat Mühendisi
ESKİŞEHİR
05454019515