Giriş

Prefabrik kelimesi, Fransızca préfabriqué kelimesinden dilimize geçmiştir. ^[1] Bu kelime, pré (önce) + fabriqué (üretilmiş) olarak köklerine ayrılabilir olup “önceden imal edilmiş/yapılmış” anlamına gelmektedir. ^[1] Prefabrik yapı ise ilgili yapının (güç ve gider bağlantıları gibi inşaat mahallinde halledilmesi gereken işler hariç) tüm bileşenlerinin fabrika gibi bir yerde terkip edilmesi olarak tanımlanabilir.^[6] Ancak genel anlamda prefabrik evler veya yapılar, tamamen önceden tamamlanmış şekilde düşünülmekten ziyade yerinde montaj ile inşası bitirilmiş imalatlar olarak anlaşılıyor.

Tarihçe

Prefabrik yapıların bilinen tarihi 1600’lü yıllara dayansa da endüstri devriminin, bu tür yapıların ortaya çıkmasında önemli rol oynadığını görebiliriz. İlk prefabrik yapı, 1624 yılında İngiltere’de imal edilip Amerika’nın Massachusetts eyaletindeki bir balıkçı filosuna gönderilen ve barınma sağlamak amacıyla üretilen panelli bir ahşap ev olarak bilinir.^[2] Prefabrikasyon tekniğinin en somut ve öncü örneklerinden biri ise 1889’da tamamlanan Eyfel Kulesidir.^[3][4] Paris’in en gözde sembolü olan bu yapı, 324 metre yüksekliğini ve yaklaşık 2 yıl gibi kısa sürede tamamlanmasını biraz da bu yapım tekniğine borçludur. ^[4][5]

1900’lü yılların başlarına gelindiğinde, dünyanın ilk prekast beton panelli prefabrik binası olan Liverpool’daki bir apartman bizi karşılar.^[3][8] Şüphesiz ki endüstri devrimi, son saydığımız 2 yapı üzerinde demirin gücünü göstermek, nüfus artışıyla artan konut talebini karşılamak gibi bakımlardan oldukça etkili olmuştur. Bunlara ek olarak, 1908-1940 yılları arasında, Amerikan Sears şirketinin 400 farklı tipte olmak üzere yaklaşık 75 bin prefabrik ev sattığı vakidir.^[3][9] Bu da endüstri devriminin evlere de el attığının ve herkese uygun fiyatlı ve hızlı bir ev sunma gibi konularda başarılı olduğunun en önemli örneklerindendir.

Avantaj ve Dezavantajlar

Prefabrik yapıların avantaj ve dezavantajlarına bakacak olursak bu yapıların olumlu yönlerinin baskın olduğunu görebiliriz. Başta depreme dayanıklılık olmak üzere ekonomiklik, zaman tasarrufu ve çevre dostu olmaları bakımından dikkat çekici olan bu yapıların dezavantajı olarak ise çok yüksek katlı yapılamaması zikrediliyor.^[10] Lakin Çin’de 28 saat 45 dakikada inşa edilen 10 katlı binayı görünce artık bunun da mümkün olduğuna kanaat getirmek işten bile değil.^[11]

Deprem

Depreme karşı biçilmiş bir kaftan olarak görülen bu yapılar, bu özelliğini büyük oranda kullanılan çelik malzemenin esnekliğine borçludur.^[12] Yaklaşık %3 oranında bir esneme payına sahip olan bu yapılar, 9 şiddetindeki bir depreme dayanabiliyor.^[12]

Ekonomi

Ekonomik anlamda; hesap edilemeyen maliyetlerin olmaması (sözleşmede anlaşılan fiyat neyse o), kısa sürede ve pratik bir şekilde yapılabilmesinden dolayı işçilik masrafları ve buna bağlı diğer maliyetlerin minimum olması, malzeme israfı ve hafriyat işlerinin yok denecek kadar az olması gibi nedenlerden ötürü bu tür evler normal bir eve göre oldukça az maliyetlidir.^[10]

Zaman

Zaman mevzusunda ise yukarıda da bahsettiğimiz üzere 10 katlı bir bina 1 gün gibi bir zamanda yapılabilmekte iken ülkemizde 1 veya 2 katlı bir prefabrik ev, 1 ay içerisinde yerinde tamamlanabiliyor.^{[10] [14]} Elektrikçi, kapıcı, tesisatçı gibi ekiplerin hepsinin imalat için hazır bulunması da yapım hızını arttıran önemli etkenler arasında sayılabilir.^[12] Burada önemli olan faktör ekip çalışması ve koordinasyondur. Ve eğer istenirse daha kısa sürelerde de imalat bitirilebilir.

Temeller

Temelleri nasıl olacak peki bu evlerin? Tesviye edilen yüzey üzerine, yapının ebatlarına uygun olarak ve 1 metreye kadar kalınlıkta olabilen temel betonu atılmaktadır.  Bu, sahada ilk yapılacak olan iştir ve temel betonunun hazırlanması müşteriye bırakılır.^[12] Bu yüzden süre ve maliyet hesaplaması yapılırken toplam süreye temelin hazırlanmasını da dahil edilmesi gerekir. (Temel yapımı hakkında detaylı bilgiye buradan veya 3 bölüm halindeki bilgilendirici video serisinin 2. bölümünden ulaşabilirsiniz.)

Malzeme

Prefabrik evlerin ana malzemeleri çimentolu yonga levha ve çeliktir. Bu evlerin; kullanılan çimento esaslı malzemelerden ötürü böceklenme yapmaması, tutuşmayan malzeme kullanımından dolayı yangına dayanıklı olması, su emme durumu olmadığından donma durumu olmaması gibi diğer avantajlarından da söz etmeden geçmek olmaz.^[12]

Servis Ömrü ve Sürdürülebilirlik

Bunların dışında, yaklaşık 50 yıllık bir kullanım ömrü olan prefabrik evlerin doğru kullanıldığında 100 yıla kadar servis verebilmesi de bu tür yapıların cezbedici özellikleri arasında.^[10] Buna ek olarak, prefabrik evinizi başka bir konuma taşımak istediğinizde işinde ehil insanları bulabilirseniz eğer en az maliyetle söküm işlemlerini gerçekleştirip talep ettiğiniz yeni bölgeye (temel betonu ve nakliyat masrafları gibi ekstra maliyetleri göze alarak) taşınabilirsiniz.^[10]

Sonuç ve Değerlendirme

Sadelik isteyen ve  gösterişe çok fazla önem vermeyenler için prefabrik evler gayet mantıklı bir seçim olabilir. Bunun yanında lüks bir eve sahip olmak isteyenlerin de hayallerini bu tür evlerle gerçekleştirmesi günümüzde mümkün. Şu da var ki, prefabrik evlerin etrafımızda fazlaca kullanıldığına şahit olmasak da gelecekte bu tür yapıların çokça tercih edilebileceğini tahmin etmek zor değil. Eğer güvenilirliği ve estetiği halkı mutmain edecek bir şekilde olursa ekonomikliği ve kısa sürede yapılması gibi nedenlerin insanları cezbedeceği aşikardır.

Peki, prefabrik evlerin şehrimize nasıl bir ahenk katacağını hiç düşündük mü? Göz zevkimize ve şehir içindeki uyumuna hiç kafa yorduk mu? Bu konular da en az diğer hususlar kadar önemli bir mevzudur. Son yüz senede her ne kadar imar edilen yapılarda bu ahenk dikkate alınmasa da artık bu tür konulara önem vererek ve gerekli yerlerde kentsel dönüşümler yaparak gönlümüzdeki şehir yaşamını tatbik etmek bizlerin elinde. Bu yapıları estetik kaygıyla, şehir planlamasını dikkate alarak, geleneklerimizden kopmadan tasarlamak, imal etmek veya yaptırmak bilinçli insanların harcıdır.

Yazımızda genel olarak prefabrik evlerden bahsettik ancak fabrika tarzı yerlerin genelde bu yöntemle inşa edildiğine de değinmeden geçmeyelim. Bir dahaki yazımızda görüşmek üzere, esen kalın.

Kaynaklar

^[1] https://www.etimolojiturkce.com/kelime/prefabrike

 ^[2] https://www.good.is/articles/a-timeline-of-prefab-history

^[3] https://redshift.autodesk.com/history-of-prefabrication/

^[4] https://www.toureiffel.paris/en/news/130-years/construction-eiffel-tower-exemplary-project

^[5] https://www.introducingparis.com/eiffel-tower

^[6] https://www.geniushomes.co.nz/blog/customise-your-kitset-prefab-home

^[7] https://www.milliyet.com.tr/emlak/mimarlik/prefabrik-kit-ev-nedir-nasil-yapilir-kisaca-ozellikleri-nelerdir-6572295

^[8]https://en.wikipedia.org/wiki/Prefabricated_building#:~:text=The%20world’s%20first%20prefabricated%2C%20pre,in%20Liverpool%20followed%20in%201906.

^[9]https://www.britannica.com/topic/Sears-Roebuck-and-Company

^[10]https://www.youtube.com/watch?v=RUKvfWTMhME

^[11]https://www.youtube.com/watch?v=you-BV35B9Y

^[12]https://www.youtube.com/watch?v=-TY3LLIX1x8&t=4s

^[13]https://www.youtube.com/watch?v=viYaAd10OjE

^[14]https://www.youtube.com/watch?v=-ZiNA06IcHc&t=1s

^[15]https://www.youtube.com/watch?v=zDCiiwtsvA0

Fotoğraflar

https://www.freepik.com/free-vector/modular-home-abstract-concept-vector-illustration-modular-building-permanent-foundation-construction-prefabricated-home-components-transportation-green-footprint-technology-abstract-metaphor_11668282.htm#&position=4