Beton farklı yapılarda farklı amaçlarla kullanılan diğer yapı malzemelerine (çelik, ahşap) göre en popüler olanıdır. Elbette bunun nedeni; betonun üstün özelliklerinden kaynaklanmaktadır. Günlük yaşantıda, betondan yapılmış yapılarla karşılaşılmayan tek bir gün bile yoktur. İnşaat mühendislerinin, iş adamlarının, bilim adamlarının ve betonla ilgili olan herkesin betonu yeterince tanımaları ve bir sorunla karşılaşınca bu sorunu çözümlemeyi bilmeleri gerekir.
Bu yazımızda da betonun diğer yapı malzemelerine göre üstün özelliklerine yani avantajlarına ve dezavantajlarına genel olarak değinmek istedik.
Betonun Avantajları
- Taze betonun gösterdiği plastik özelliğiyle, istenilen boyutlarda yapı elemanı elde etmek mümkündür.
- Estetik amaçlarla kullanılmak için en uygun yapı malzemesi beton olabilir. İstenilen şeklin verilebilmesiyle birlikte renk verici katkılarla istenilen renkte beton üretilir.
- Genellikle yerinde döküm yapılarak betonarme yapılar inşa edilir ya da fabrikada önceden üretilip şantiye alanına taşınabilir.
- Beton elamanın yerine yerleştirmesi esnasında çeşitli yöntemler ve kolaylıklar vardır. Taze betonun plastik özelliği sayesinde yapının erişilmesi güç noktalara pompalanarak taşınabilir ya da değişik eğimli yüzeylere püskürterek yerleştirilebilir.
- Priz almış beton oldukça yüksek basınç dayanımına sahiptir.
- Sertleşmiş beton, hizmet süresi boyunca dış etkilere karşı diğer yapı malzemelerine göre daha dayanıklıdır, bakım işlemi ve masraf gerektirmez. Betona göre ahşap yapılar kolayca yanabilmekte, çelik yapılar ise daha kolay korozyana maruz kalabilmektedir. Ahşap yapıları dış etkilerden korumak için verniklenmesi ve boyanması gerekir, aynı şekilde çelik yapıları korozyandan korumak için boyanmalıdır fakat beton elemanlar bu tür bakım önlemleri gerektirmez.
- Beton, çelik donatılara oldukça iyi kenetlenebilir. Bu kenetlenmeye aderans da denir. Betonun çekme ve eğilme dayanımı düşüktür, oluşabilecek çekme ve eğilme bölgelerine yerleştirilen çelik donatılar bu kuvvetleri karşılar, aderansın iyi olması çelik donatılar ve betonun tek bir malzeme gibi davranmasını sağlamaktadır. Beton ve çeliğin ısısal genleşme katsayı değerlerinin yakın olmasından dolayı bu iki malzeme sıcaklık değişiminde çok farklı davranmamaktadır.
- Ekonomik açıdan düşünürsek beton, diğer yapı malzemelerine göre daha avantajlıdır. Betonu oluşturan malzemeler arasında sadece çimento enerji harcanarak üretilir ve betonun hacimce dörtte üçünü agrega oluşturur, agrega çimentoya göre oldukça ucuzdur. Su ve agrega yapının bulunduğu yakın bölgelerden temin edilebilir, bölgesel malzeme temini sayesinde daha ucuz bir üretim olur.
Betonun Dezavantajları
Yapılar için en uygun yapı malzemesi beton da olsa bazı eksik yanları vardır. Aşağıda belirttiğim dezavantajları betonun kullanımını engelleyecek nitelikler olmamakta birlikte bilinmesi gerekir ve giderilmesi için önlemler alınmalıdır.
- Sertleşmiş beton çekme ve eğilme dayanımı düşük olan bir malzemedir. Bu kuvvetler altında kolayca çatlayabilir, bunun için çelik donatılar kullanılır.
- Priz almış beton, gevrek özellik gösterir. Özellikle gevrek olması darbe yükü altında dayanıklılığının az olmasının sebebidir. Betonun darbe dayanımı ve tokluk kapasitesi metallere göre düşüktür.
- Betonun ıslanması-kuruması ya da sıcaklık değişiminden dolayı az da olsa hacim değişebilir. Bu nedenledir ki yapılarda beton bloklar arasında derz denilen aralıklar bırakılır ve çatlamalar kontrol altında tutulur.
- Birçok yapı malzemesi gibi, beton da sabit yükler altında zamanla kalıcı deformasyon (sünme) gösterebilir. Proje hesaplarının, betonun sünme veya büzülme özelliklerinin bilincinde olarak yapılmalıdır.
- Beton kusursuz geçirimsizliğe sahip değildir. Betonun içerisine su ya da zararlı yabancı maddeler sızabilir. Bu durum betonun dayanımını azaltabilir.
- Betonlardaki dayanım/ağırlık oranı, metallerde olduğu kadar yüksek değildir. Bu demektir ki metallerle aynı dayanıma sahip olan bir betonarme elemanın hacminin daha yüksek olması gerekir. Özel betonlarla bu oran arttırılabilir, aşağıdaki resimde bunu görebilirsiniz.
Kaynaklar / References
Betonarme, Prof. Dr. Naci ÇAĞLAR
Betonarme Yapılarda Deprem Hasarları, Bilge ALADAĞ
Reaktif Pudra Betonları, İlker Bekir TOPÇU, Cenk KARAKURT
Beton, Turhan ERDOĞAN
