Hepimiz konsepti biliyoruz ve neden sürdürülebilir olmamız gerektiğini biliyoruz fakat nasıl sürdürülebilir bir tasarım icra edebiliriz veya ne gibi sertifikalara ihtiyaç duyarız? Dünya’da ve Türkiye’de yeşil binalar mevcut mu? Sıkça önünden geçtiğimiz ve çevreye duyarsız kocaman binalar diye söylendiğimiz binaların hangileri aslında yeşil ve sürdürülebilir? Bu yazımızda sizlerle birlikte bu sorularımıza yanıt bulmaya çalışacağız.
İçindekiler
Sürdürülebilir Yapı Tasarım
Sürdürülebilirlik her alanda olduğu gibi inşaat sektöründe de farklı bakış açılarına sebep olmakta ve yapılacak veya yapılı olan üretimin devamlılığının arttırılmasında çok önemli rol oynamaktadır. Sürdürülebilir bir tasarım, uzun süre hayatta kalmanın yanı sıra yüksek enerji verimliliği oluşturmalıdır ve sera gazı emisyonuna sebep olmamalıdır.
Sürdürülebilirlik ve İnşaat Sektörü
Bildiğimiz üzere çimento üretimi esnasında yakılan fosil yakıtlar sera gazı emisyonunun büyük bir kısmını üstlenmektedir. Bu noktada inşaat sektörü diğer tüm sektörler gibi bu emisyonların azaltılmasına odaklanmalıdır ve yeşil bir gelecek hedeflemelidir. Aynı zamanda çelik üretimi esnasında kullanılan enerji miktarı ise dünya çapında kullanılan enerjinin %4,1’ini kapsamaktadır.
Hem betonun hem de çeliğin imalatında kullanılan yüksek miktarda suyu da düşünecek olursak yüksek kaynak tüketimi de inşaat sektörünün kaçınılmaz zararlarından birisidir. Kaynak ve hammaddelere ek olarak, bir inşaat tamamlanırken kullanılan malzeme sayısı da bir diğer kritik parametredir. Bu malzeme çeşitliliği, yapının geri dönüştürülmesinde kısıtlayıcıdır ve bu doğrultuda malzeme çeşitliliği olabildiğince minimum düzeyde tutulmalıdır (Güzelkokar, 2019).
Hızla artan nüfus, sanayileşme, ekonomik faaliyetler ve azalan kaynaklar doğrultusunda bazı önemli tedbirlerin alınması kaçınılmaz olacaktır. Örnek olarak,
- Kendi elektrik ihtiyacını üreten binaların yaygınlaşması
- Sıfır atık çalışmalarına odaklanılması
- Su kaynaklarının verimli kullanılması üzerine çalışmalar yapılması
- Sera gazı emisyonuna sebep olan binaların kontrol altına alınması
gibi birçok hedef sıralandırılabilmektedir (Tufan, 2018).
Şekil 1’de binalarda enerji yönetimi sağlanması için dikkat edilmesi gereken konulara yer verilmiştir.
Şekil 1. Bina enerji yönetimi sistemi (REC Türkiye)
Enerji Verimliliğini Sağlamak İçin Kullanılan Metotlar
Binalarda enerji verimliliğinin sağlanması doğrultusunda kullanılan metotlardan bazıları; solar su ısıtma sistemleri, güneş pilleri, güneş panelleri ve tasarım esnasında enerji verimliliğinin dikkate alınması olarak özetlenebilmektedir. Örneğin, güneş panellerinin binada kullanılması hem ülkemizde hem de dünya çapında çok fazla dezavantaj sunmaktadır.
Güneş panelleri binalarda lisanssız olarak kurulabilir ve işletilebilir, hızlı kurulum sağlar, çatılarda kurularak yer tasarrufu sunar ve merkezi olarak kontrol edilebilmeleri gibi birçok özellik sıralanabilmektedir. Ek olarak, binalarda cephe yalıtımı yerine trombe duvar veya güneş kırıcı kullanımı da enerji depolanmasında kritik bir durumdur. Isının yanı sıra ışık olarak da ışık rafları, kuranglezler, gün ışığı bacası ve ışıklıklar kolay uygulanabilir metotlardan bazılarıdır (Doğan, 2007).
Sürdürülebilirlik, Yeşil Binalar, Yasal Düzenlemeler, Sertifikalar
Bir binayı yeşil olarak tanımlayabilmemiz için binanın inşaatı esnasında ekolojik malzeme kullanılmış, su ve enerji tasarrufu yapılmış, atık kontrolü sağlanmış ve kaliteli hava sunulmuş olmalıdır.
Yeşil binaların artması için yapılan bazı yasal düzenlemeler şu şekilde sıralanabilir:
- Yapı Denetim Kanunu, 2001
- Enerji Verimliliği Kanunu, 2007
- Binalarda Enerji Performans Yönetmeliği, 2008
- Sürdürülebilir Yeşil Binalar ile Sürdürülebilir Yerleşmelerin Belgelendirilmesine Dair Yönetmelik, 2014
- Enerji Kimlik Belgesi, 2017
- İklim Değişikliği Eylem Planı, 2011-2023
Yeşil binaların değerlendirilmesi yapılırken uygulanan sertifikasyon sisteminde de benzer kriterlere yer verilmektedir. Örneğin, arazi seçimi, araziye yerleşim, kullanıcının ısıl, görsel, akustik konforlarının sağlanması, CO2 emisyon salımı, su tüketimi, bakım ve onarım ihtiyacı ve ulaşım imkanları gibi kısaltılabilir.
Maddelerden de anlaşılabileceği üzere, sertifikasyon sisteminin genel amacı çevre dostu ve doğaya zarar vermeyen yapıların yaygınlaşmasıdır. Gerekli maddeler ise ülkenin coğrafik konumu, gelişmişlik seviyesi, kaynak miktarı veya kullanıcı önceliğine göre ülkelerarası çeşitlilik göstermektedir.
Dünyada Yaygın Kullanılan Yeşil Bina Sertifikaları
Bu doğrultuda dünyada yaygınca kullanılmaya başlayan bazı sertifikalar ise, BREEAM (İngiltere Yapı Araştırma Kurumu, 1990), LEED (Amerikan Yeşil Bina Konseyi, 1998), Green Star (Avustralya Yeşil Bina Konseyi, 2003) ve DGNB (Alman Sürdürülebilir Bina Konseyi, 2009) olarak sıralanabilir. Şekil 2’de BREEAM puan dağılımı gösterilmektedir. Şekil 3’de ise LEED puan dağılımı incelenmektedir (Somalı, 2009).
Şekil 2. BREEAM sertifikası için gerekli kriterlerin puan dağılımı (Toplam puan=110) (BREEAM International New Construction Guide, 2016)
Şekil 3. LEED sertifikası için gerekli kriterlerin puan dağılımı (Toplam puan=110) (LEED v4.1 Building Design and Construction Guide)
Türkiye’ye gelecek olursak; 2007 yılında Yeşil Binalar Birliği’nin (ÇEDBİK) kurulması örnek gösterilebilir. Amerika’da LEED sertifikası alan binaların, temel sertifika için %0,66, gümüş sertifika için %1,9, altın sertifika için %2,2 ve platin sertifika için %6,8 olarak yatırım artışı gösterdiği saptanmıştır. Günümüzde yeşil binaların ayrıcalıklı olarak gösterilmesi birçok avantaj sağlarken gelecekte büyük fark oluşturup yüksek yatırım artışları göstereceği öngörülmektedir (Cihan, 2006).
Dünya’da Yeşil Binalar
Pixel (Melbourne, Avustralya) (Şekil 4), kendi enerjisini üreten, kendi suyunu toplayan ve yeşil bir bina olmasının yanı sıra ilginç mimarisi de oldukça dikkat çekmektedir. Bina, geri dönüştürülebilir malzemeler ile sıfır atık bazında inşa edilmiştir. Dışında kullanılan renkli paneller sayesinde gün ışığı, gölge, parlaklık maksimum seviyededir. Bunların yanı sıra bina, sirkülasyon yapmayacak şekilde %100 temiz hava sağlamaktadır.
Şekil 5’te ise Copenhill (Kopenhag, Danimarka) binası bulunmaktadır. Bu bina bir enerji santralidir. Atık yakarak enerji üreten bir enerji santralinin üzerinde kayak pisti, yürüyüş rotası, tırmanma duvarı bulunmaktadır. Bina kendi bina enerjisini de üretmektedir ve temiz hava sunmaktadır.
Şekil 4. Pixel Binası
Şekil 5. Copenhill Binası
Türkiye’de Yeşil Binalar
Şekil 6’daki haritada da bahsedildiği üzere ülkemizde birçok şehirde birçok yeşil bina sertifikası almış ve alma aşamasında olan bina bulunmaktadır.
Şekil 6. Türkiye’de bazı ilçelerde bulunan yeşil binaların sayısı
Bunlardan en önemlileri olarak ise Afyon Ticaret Odası, Kartal Dr. Lütfi Kırdar Şehir Hastanesi ve İzmir Ticaret Odası örnek gösterilebilmektedir. Afyon Ticaret Odası binası yapım sırasında soğutma ve havalandırma sistemlerinde yüksek enerji verimliliğine sahip cihazlar kullanılmış, su tüketimi sensörlerle kontrol altına alınmış ve yağmur depolama sistemi kurulmuştur.
İstanbul Kartal Dr. Lütfi Kırdar Hastanesi’nde ise enerji verimliliği yüksek mekanik-elektrik sistemler kullanılmış, uygun camlarla %42 enerji tasarrufu sağlanmış, güneş kollektörleri ise sıcak su sağlanmış ve uygulanan trijenerasyon sistemi ile binanın elektrik, ısıtma ve soğutma enerjisi kendiliğinden üretilmektedir.
İzmir Ticaret Odası yapılması esnasında ise yıkılan binanın %95’i geri dönüştürülmüştür ve yapımda ise geri dönüştürülebilir malzemeler kullanılmıştır. Aynı zamanda bina atık su teknoloji sistemleri ile donatılmıştır.
Mistral Towers, İzmir Hilltown Karşıyaka, Allianz İzmir Operasyon Merkezi gibi binalarda yeşil bina olarak sertifikalandırılan diğer bilindik binalardandır.
Bir sonraki yazımızda tekrar görüşmek dileğiyle…
Efkan Güney
İnşaat Mühendisi
Kaynaklar / References
- Breeam International New Construction Guide (2016)
- Civan U., (2006). Akıllı Binaların Çevresel Sürdürülebilirlik Açısından Değerlendirilmesi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
- Doğan A., Pırasacı T., (2007). Bina Cephelerinde Yalıtım Yerine Trombe Duvar Kullanımının İncelenmesi, Ulusal İklimlendirme Kongresi, 15-18 Kasım 2007.
- Güzelkokar O., Gelişen G., (2019). Mevcut Yapıların Sürdürülebilir Yeşil Binalara Dönüştürülmesi, Ulusal Çevre Bilimleri Araştırma Dergisi, 2(2):76-90.
- LEED v4.1 Building Design and Construction Guide
- Somalı B., Ilıcalı E., (2009). Leed ve Breeam Uluslararası Yeşil Bina Değerlendirme Sistemlerinin Değerlendirilmesi, IX. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi.
- Tufan M. Z., Özel. C., (2018). Sürdürülebilirlik Kavramı ve Yapı Malzemeleri İçin Sürdürülebilirlik Kriterleri, Uluslararası Sürdürülebilir Mühendislik ve Teknoloji Dergisi, 2:1:9-13.
