Ülkemizde tek doğrultulu asmolen döşemeli betonarme sistemler oldukça sık kullanılmakta. Bu yazıda, yeni yönetmelikte(TBDY2018) Tek doğrultulu asmolen döşemeli sistemlerin uygulanma şartlarını son derece anlaşılır şekilde izah edeceğim.
Öncelikle belirteyim, tek doğrultulu asmolen döşemeli bir sistemi kesinlikle yüksek sünek tasarlıyamıyorsunuz. TBDY2018 bu sistemlerin yüksek sünek davranış göstermeyeceğini baştan kabul etmiş. Tek doğrultulu asmolen döşemeli bir sistemi sadece betonarme çerçeveli düşünüyorsanız yani PERDE KOYMAYACAKSANIZ bu sistem süneklik düzeyi normal sistem kabul edilmekte (kiriş ebatınız ne olursa olsun, ister yatık olsun ister normal farketmez). Perdesiz tek doğrultulu asmolen döşemeli sistemleri sadece BKS=2 ve BKS=3 olan yapılarda, yani bina önem katsayısı 1 ve 1.2 olan yapılarda kullanabileceksiniz. Bina önem katsayısı 1.5 olan yapılarda PERDESİZ tek doğrultulu asmolen döşemeli sistem kullanılması yasak. Ayrıca tek doğrultulu asmolen döşemeli sistemler PERDE kullanılmadığında sadece DTS=3 ve DTS=4 olan binalarda kullanılabilecek. Yani gününüzden bir örnekleme yaparsak sadece 3. Ve 4. Deprem bölgelerinde kullanılabilecek. Yani PERDESİZ tek doğrultulu asmolen döşemeli sistemleri Konyada uygulayabileceksiniz, Istanbulda uygulayamayacaksınız (DTS=3 ve DTS=4 sınıfı, yönetmelikte spektral ivmesi 0.50 den küçük olan bölgelere geliyor, yani deprem ivmesi oldukça küçük, biliyorsunuz artık yapı yapacağınız yerdeki ivmeyi direkt koordinatları girerek tdth.afad.gov.tr sitesinden alacaksınız). Ayrıca PERDESİZ tek doğrultulu asmolen sistemle yapacağınız bina en fazla 17.5 metre olabilir(yükseklikliği perdelerle çevrili bodrum üzerinden hesaplayacaksınız, bodrumda perde yoksa direk temelden hesaplayacaksınız). Anlaşıldığı üzere PERDESİZ asmolen döşemeli sistem en fazla 5 kat yapılabilmekte, o da Konyada yapılabilmekte.
Tek doğrultulu asmolen döşemeli sistemlere perde koyacaksanız (yüksek sünek perde) imkan biraz daha artmakta.
Bu tür PERDELİ sistemde, perdeler toplam devrilme momentinin en az %75 ini almak zorunda. Yani tek doğrultulu asmolen PERDELİ sistemleri karma sistem olarakta düşünebilmektesiniz (ama hiçbir halükarda yüksek sunek olamaz) . PERDELİ tek doğrultulu asmolen döşemeli sistemleri Türkiye’nin her yerinde her binada kullanabilirsiniz. Ancak PERDELİ tek doğrultulu asmolen döşemeli sistem kullanarak yapacağınız bina en fazla Istanbul da 17.5 metre (yaklaşık 6 kat olabilir), Konyada en fazla 28 metre(yaklaşık 9 kat) olabilir. Bir benzetmeyle, bugün itibariyle 3 ve 4. Deprem bölgesinde PERDELİ tek doğrultulu asmolen döşemeli sistemli bina en fazla 28 metre (yaklaşık 9 kat), 1 ve 2. Deprem bölgelerinde ise en fazla 17.5 metre ((yaklaşık 6 kat) olabilir. (TBDY2018 deki ivme değerlerini baz aldığımızda ise Sds ivmesi 0.50 den küçükse PERDELİ asmolen döşemeli sistem en fazla 28 metre(yaklaşık 9 kat), Sds ivmesi 0.50 den büyükse en fazla 17.5 metre(yaklaşık 6 kat) yapılabilmekte. Ben benzetme amacıyle ve okuyucu daha iyi anlasın diye günümüzdeki 1,2,3,4 deprem bölgelerine göre bir benzetme yaptım)
Görüldüğü üzere tek doğrultulu asmolen döşemeli sistemlerde buyuk kısıtlamalar var. Hiç bir yerde 28 metreden yüksek tek doğrultulu asmolen yapamaktasınız. Deprem riski arttıkça da, tek doğrultulu asmolen döşemeli sisteme sahip yapı yüksekliği düşürülmüş.
Ahmet CELIKKOLLU
Insaat Muhendisi
ESKISEHIR
05419730151
Direk deprem bölgesi ile bir karşılaştorma yapmak çok doğru değil bence. İşin içine zemin de giriyor artık. Aynı yerde Konut yapacaksınız zemin zc olursa Sds Ye göre dts3 oluyor zd olursa dts2 oluyor. Dts2 olursa 17 metreye kadar asmolen yapabiliyorsunuz. Yani zemin kötü ise 5 katlı zemin iyi ise 9 kata kadar asmolen yapabiliyorsunuz aynı yerde. İşte benim merak ettiğim konu da burada başlıyor bunu müteahhite ve mimara nasıl izah edeceğiz. Çünkü aynı mahallede a müteahhiti 8 katlı binasını asmolen yapabilirken b müteahhiti 6 katlı binasını asmolen yapamayacak. Birde kesin bi akıllı çıkıp ilk 5 katı asmolen yapalım son 2 katı kara beton(usta tabiri ile) yapalım diyecektir.
Konuya hakim degilsiniz. Biraz acayim konuyu. Artik direkt deprem bolgesi diye bir unsurr kalmadi. Artik her bina icin bir spektrum egrisi cizeceksiniz. Yani her binanin yapilacagi yere gore bir spekttum egrisi olacak ve onu kullanacaksiniz. Bu spektrum egrisini olustururken haritasal ivme ve zemin degerlerini de yansitacaksiniz Ortaya cikan spektral ivme sizin kullanacaginiz ivme. DTS icerisinde zemin ozellikleride mevcit. Yani zemin ZC olunca DTS3 zemin ZD olumca DTS2 gibi bir durum söz konusu degil. Hatta olusturacaginiz spektrum egrisinde spektrum kose periyotlarini bile zemine gore siz hesaplayacaksiniz. Durum bu…
”Bu tür PERDELİ sistemde, perdeler toplam devrilme momentinin en az %75 ini almak zorunda. Yani tek doğrultulu asmolen PERDELİ sistemleri karma sistem olarakta düşünebilmektesiniz (ama hiçbir halükarda yüksek sunek olamaz) .” demişsiniz hocam. Peki deprem etkilerinin moment aktaran sınırlı betonarme çerçeveler ile süneklik düzeyi sınırlı boşluksuz betonarme perdeler tarafından birlikte karşılandığı durumlarda toplam devrilme momentininin yine %75 ini mi karşılamak zorunda. Çünkü artık karma sistem den çıkıyor süneklik düzeyi sınırlı sistem oluyor.
Sınırli sunrk perde kullaniyorsaniz dediginiz gibi artik karma distemden cikmakta. Dolayisiyle sinirlı sünek perde kullanarak DTS1 VE 2 de bu tur sistem yapamazssiniz.Sınirli sunek yapim sartlari gecerlidi. Perde devrilme orani da 0.40ile 0.75 arasinda(karma 0.75 den sonra ve perdeler kesinlikle yuksek dunek). Yani perfeler yuksek sunek dahi olsa 0.75’e ulasmiyorsa(toplam devrilme moment orani) karma sistemden bahsedemeyiz.