Türkiye’nin Asma Köprüleri
Dünyada çok güzel örnekleri bulunan asma köprüler ülkemizde de oldukça rağbet gören, ulaşımın modern düzeye çıkmasında etkili olan önemli ulaşım yapılarıdır. Dünyanın en uzun asma köprüleri sıralamasında Yavuz Sultan Selim Köprüsü, Osmangazi Köprüsü gibi Türkiye’den 4 asma köprünün de ilk 10 içerisinde yer aldığı görülmektedir. Türkiye’nin asma köprüleri adlı bu yazımızda bu mühendislik harikalarını daha yakından tanıyacağız.
Asma köprüler geniş açıklıkların geçilmesinde en çok tercih edilen köprü tipi olmasının yanı sıra ciddi sakıncaları da barındırırlar. Trafik yükü, rüzgar gücü, gelgit sıklığı, hızı ve mesafesi gibi faktörler iyi analiz edilmeli, yapısal davranışlar çok iyi bir şekilde belirlenmelidir. Düzenli aralıklarla bakımlarının yapılması ihmal edilmemelidir. ‘‘Zincirin gücü en zayıf halkası kadardır.’’ atasözü asma köprüler için söylenebilir. Bir kablo kopması dahi ağırlık dengesizliğinin oluşmasına ve köprünün yıkılmasına sebep olabilir.
Asma köprüler kule, kablo, askı, ankraj, tabliye gibi ana elamanlardan oluşmaktadırlar. Kuleler çelik veya betonarme olarak inşa edilebilirler. Kulelerin dışında ankraj sistemi bulunur ve ana kablolar bu ankrajlara sabitlenir. Askı kabloları tabliyedeki yükün ana kabloya ve oradan da ankrajlara aktarılmasını sağlarlar. Tabliyeler yolun geçtiği kısımdır. Kuleler inşa edildikten sonra tabliyeler gezici vinçlerle ana kablolara ve birbirlerine bağlanırlar. Tabliyeler arasındaki kot farklarının minimize edilmesine dikkat edilmelidir aksi takdirde bu fark sistemlerde büyük açıklara neden olabilir. Asma köprülerin çalışma prensibi kısaca bu şekilde özetlenebilir.
Gelelim Türkiye’nin Asma Köprülerine…
1) 15 Temmuz Şehitler Köprüsü
Eski adıyla Boğaziçi Köprüsü, İstanbul’da boğaza inşa edilen ilk köprüdür. 20 Şubat 1970 tarihinde yapımına başlanan köprü, 30 Ekim 1973 tarihinde tamamlanmış ve hizmete açılmıştır.
Karadeniz ile Marmara Denizi’ni birbirine bağlayan köprünün ayakları Anadolu Yakası’nda Beylerbeyi, Avrupa Yakası’nda Ortaköy semtlerindedir. Toplam uzunluğu 1560 metre olan köprünün orta açıklığı 1074 metre, denizden yüksekliği ise 64 metredir. 3 gidiş, 3 geliş olmak üzere 6 şeride sahip olan köprünün genişliği 33,4 metredir. Dünyanın en uzun 10 asma köprüsü arasında 9. Sırada yer almaktadır. Statik tasarımı Freeman-Fox and Partners tarafından yapılan köprü 155 milyon dolara mal olmuştur.
2) Fatih Sultan Mehmet Köprüsü
Asya ile Avrupa’yı 15 Temmuz Şehitler Köprüsü’nden sonra ikinci kez bağlayan Fatih Sultan Mehmet Köprüsü İstanbul’da Kavacık ve Hisarüstü semtlerini birbirine bağlamaktadır. 29 Mayıs 1985’te temeli atılan köprünün yapımına 4 Aralık 1985’te başlanmış ve 29 Mayıs 1988’de hizmete açılmıştır. Köprünün proje hizmetleri Freeman-Fox and Partners firması tarafından yerine getirilmiş olup, 125 milyon dolara mal olmuştur. Dünyanın en uzun 10 asma köprüsü arasında 8. Sırada yer almaktadır.
Köprünün ankraj blokları arasındaki uzunluğu 1510 m, orta açıklığı 1090 m, genişliği 39 m ve denizden yüksekliği 64 m’dir. Aerodinamik enkesitli tabliye 33,8 m genişliğinde ve 3m yüksekliğindedir. Tabliyenin her iki yanında konsol olarak dışa taşan 2,8 m genişliğinde birer yaya yolu bulunmaktadır. Dört gidiş, dört geliş olmak üzere toplam sekiz şeritli tabliyenin aerodinamik biçimi rüzgar yükünü azaltmaktadır. Askı kabloları dikey olarak düzenlenmiştir. Bu kablolar çiftli tertiplenmiş olup gerektiğinde bu kablolardan biri kolayca değiştirilebilir.
Fatih Sultan Mehmet Köprüsü’nde taşıyıcı kule temelleri boğazın iki yakasındaki yamaçlara oturtulmuştur. Bu kulelerin yüksekliği, temel betonunun üst kotundan itibaren 102,1 metredir. Kuleler yüksek mukavemetli çelik panellerin birbirine bulonlanarak birleştirilmesiyle 8 kademe halinde monte edilmiştir. Düşey kuleler birbirlerine ikişer adet yatay kirişle bağlanmıştır ve her birinin içine bakım hizmetleri için bir asansör yerleştirilmiştir.
3) Osmangazi Köprüsü
Osmangazi Köprüsü ya da diğer adıyla İzmit Körfez Köprüsü, İzmit Körfezi’ndeki Dilovası Dil Burnu ile Altınova Hersek Burnu arasında inşa edilmiştir. 29 Ekim 2010 tarihinde yapımına başlanan köprü 1 Temmuz 2016 tarihinde hizmete açılmıştır. Körfezi dolaşarak 2 saat, feribot ile 1 saat olan körfez geçiş süresi Osmangazi Köprüsü ile ortalama 6 dakikaya kadar düşmüştür.
252 m kule yüksekliğine, 1550 m orta açıklığa ve 2682 m uzunluğa sahip olan Osmangazi Köprüsü dünyanın en uzun 10 asma köprüsü arasında 2. sırada yer almaktadır. 3 gidiş ve 3 geliş olmak üzere 6 şerit olarak hizmet verecek köprünün tabliye genişliği 35,93 metredir. Köprüde ayrıca bir de hizmet şeridi yer almaktadır.
Kuş türlerinin yaşadığı “Hersek Lagünü” için kavis verilen Osmangazi Köprüsü, bu özelliğiyle de tabiata ve biyolojik çeşitliliğe verilen önemi gösteren önemli yapılar arasında yer almaktadır.
4) Yavuz Sultan Selim Köprüsü
Yavuz Sultan Selim Köprüsü ya da diğer bir adıyla Üçüncü Boğaz Köprüsü, İstanbul Boğazı’nın Karadeniz’e bakan kuzey tarafında inşa edilmiştir. Köprü güzergahı, Avrupa Yakası’nda Sarıyer’in Garipçe mahallesi ile Anadolu Yakası’nda Beykoz’un Poyrazköy semtinde yer almaktadır. Temeli Mayıs 2013’te atılan ve 27 ayda 8,5 milyar lira harcanarak inşa edilen köprü Ağustos 2016’da hizmete açılmıştır.
2164 m toplam uzunluk ve 1408 m orta açıklık ile dünyanın en uzun 10 asma köprüsü arasında 4. sırada yer almaktadır. 4 gidiş 4 geliş olmak üzere 8 şerit karayolu ve 2 şerit demiryolu ile toplamda 10 şeritten oluşan köprü 59 metrelik genişliği ile dünyanın en geniş köprüsü ünvanına sahiptir. Ayrıca 322 m kule yüksekliği ile dünyanın ikinci en yüksek kulesine sahip asma köprüdür.
Son 40 yılda İstanbul’da en yüksek rüzgar hızı 130 km/sa olarak kaydedilmiştir. Yavuz Sultan Selim Köprüsü ise 170 km/sa rüzgar hızına dayanacak şekilde tasarlanmıştır. Ayrıca köprü, Kuzey Anadolu Fay Hattı’ndan 70 km uzaklıkta bulunmaktadır.
5) Nissibi Köprüsü
Adıyaman’ın Kahta ilçesi ile Şanlıurfa’ın Siverek ilçelerini birbirine bağlayan Nissibi Köprüsü, İstanbul Boğazı’ndaki Asma Köprüler gibi büyük açıklıkların aşılmasında kullanılan çok modern ve çağdaş bir köprü tipi olan Eğik Askılı Gergili Köprü olarak tasarlanmıştır.
1992 yılında Atatürk Barajı’nda su tutulmasıyla birlikte Adıyaman-Kahta-Siverek-Diyarbakır’ı birbirine bağlayan yol ve köprü sular altında kalmış ve bölgede ulaşım feribotlarla sağlanmaya başlamıştı. Gülsan Holding tarafından 2012 yılında inşaatına başlanan Nissibi Köprüsü 2,5 yıl gibi kısa bir sürede tamamlanarak 2015 yılında hizmete açılmıştır.
2 gidiş ve 2 geliş olmak üzere toplam 4 karayolu şeridini taşıyan Nissibi Köprüsü’nün genişliği 24,5 m, baraj gölü üzerindeki orta açıklığı 400 m ve toplam uzunluğu 610 m’dir.
Köprünün her iki yakasındaki 96 m uzunluğundaki kuleler ters-Y şeklinde inşa edilmişlerdir. Böylelikle kabloların kulenin dik kısmına ankre edilmesi suretiyle yapım kolaylığı sağlanmış olup ayrıca da enine yönde hem deprem hem de rüzgar etkilerine karşı rijitlik sağlanmıştır.
6) Ağın – Karamağara Köprüsü
Ağın Köprüsü veya Karamağara Köprüsü, Elazığ’ın Ağın ilçesinde Keban Baraj Gölü üzerinde yer almaktadır. 2001 yılında temeli atılan köprünün 2012 yılında projesi değiştirilmiş ve ihalesi yeniden yapılmıştır. Köprü Ekim 2015’te hizmete girmiştir.
Türkiye’nin en uzun 6. asma köprüsü olma özelliğine sahip köprünün orta açıklığı 280 m, toplam uzunluğu 520 m ve genişliği ise 13 m’dir. Ulaşımın önceleri küçük tekne ve feribotlarla sağlandığı bölgede, Ağın Köprüsü sayesinde Elazığ’a ulaşım 1 saat 45 dakikadan 45 dakikaya, Malatya’ya ise 1 saat 45 dakikadan 1 saate düşmüştür.
Köprüler konusu ile ilgili diğer yazılarımıza sanal şantiye sayfamızdan ulaşabilirsiniz. Başka yazılarda görüşmek dileğiyle. Keyifli okumalar, sağlıklı günler.
