İnsan eli ile yapılmış su kanalları, yakın zamanda Süveyş Kanalı’nın tıkanması ile tekrar gündemimize geldi. Hali hazırda Türkiye’nin de Kanal İstanbul gibi bir projesi var iken bu konuyu sizin için ele almak istedik ve insanlığın kendi çabası ile inşa ettiği su kanallarını sizin için derledik.
İnsanoğlu yıllardır dünya üzerinde yaşamını sürdürmektedir. Bu süreç içerisinde çeşitli savaşlar, göçler, ticaret vb. birçok uğraş vermiştir. Bu uğraşların ana sebebi varlık elde etmek ve kısıtlı ömrünü en iyi şekilde değerlendirmektir. Bu noktada ulaşmak yani ulaştırma çok önemli ve çözülmesi gereken bir problem olarak önümüze çıkmaktadır. Özellikle yüzyıllardır denizlerde insanlığın yolculuğunu düşünürsek ve dünyamızın üçte ikisinin (2/3) su ile kaplı olduğunu göz önünde bulundurursak, su yollu ulaşımın ne denli önemli olduğunu anlayabiliriz.
Bu bağlamda insanlık, hayatımızı kolaylaştırmak için birçok su kanalı ve kısa yollar oluşturmuştur. Bu yazıda birazdan bu su kanallarını sizin için sıralayacağız. Bahsedeceklerimiz hali hazırda yapılmış olanlar, bunların dışında Türkiye ve Norveç gibi ülkelerin hatta Katar’ın ada yapılması gibi birçok ekonomik ve jeopolitik projeler bulunmaktadır.
Şimdi İnsan Eli ile Yapılmış Su Kanalları Konusuna Dönelim :
Korint Kanalı (Yunanistan)
Korint Kanalı, komşumuz Yunanistan’da bulunan ve her yönden benzersiz olan bir kanaldır. Korint Körfezi’ni Saronik Körfezi ile birbirine bağlayan dünya üzerindeki en dar su kanaldır. Batı tarafında bulunan şehir Korint’in adını verdiği bu kanal, 6 km’den uzun ve sadece 25 metre genişliğe sahiptir. Kanalı çevreleyen yüksek kaya duvarları 76 metre yüksekliğe kadar uzanır. Korint Kanalı sadece 8 metre derinliğindedir.
Panama Kanalı (Panama)
Panama Kanalı Amerika Kıtası’nı tam ortadan bölerek Güney Amerika ve Kuzey Amerika şeklinde adlandıran ve Panama’da bulunan su kanalıdır. Amerika Kıtasını ikiye bölmesinden dolayı ‘Amerika Köprüsü’ olarak anılan Panama Kanalı, mühendislik bakımından gerçek bir şaheserdir. Atlantik Okyanusu ve Pasifik Okyanusu’nu karmaşık bir su emme işi ve kilit sistemi olan eklüzler ile birbirine bağlamıştır. Uzunluğu yaklaşık 77 km’dir. Bu kanal, deniz seviyesinden 28 metre yüksektedir. Kanal boyunca yolculuk ise yaklaşık 9 saat sürmektedir. Panama Kanalı resmi olarak 1920’de açılmış ve o yıllarda insan el ile yapılmış en görkemli inşaat projelerinden biridir. Hâlâ son 100 yıldaki en büyük küresel mühendislik projelerinden biri olarak yerini ve önemini korumaktadır. (Panama Kanalı’nın yapımı sırasında tahmini 20.000 kişi ölmüştür.)
Kiel Kanalı (Almanya)
Alman Kiel Kanalı, Kuzey Denizi ile Baltık Denizi’ni birbirine bağlar. Kanal adını yakındaki Kiel Şehri ve şehir ile aynı adı taşıyan Kiel Körfez’inden almıştır. Uzunluğu yaklaşık 98 km’dir ve genişliği yer yer yaklaşık 100 metredir. Nispeten küçük bir genişliğe sahip olan Kiel Kanalı, Avrupa’daki en yoğun ve en çok talep edilen gemi yoludur.
Kiel Kanalı’nın resmi açılışı 1895 yılında gerçekleştirildi. Kiel Kanalı’nın inşası sekiz yıl kadar sürmüştür. Kiel Kanalı Avrupa’nın en yoğun su yolu olup, günde yaklaşık 250 gemi tarafından kullanılmaktadır. Hemen hemen her türden gemi, kanalın akışını ve aerodinamik yapısını kullanarak güvenli bir şekilde kanaldan geçebilir. Kiel Kanalı’ndaki bir seyahat yaklaşık 7,5 saat sürer.
Süveyş Kanalı (Mısır)
Süveyş Kanalı, Akdeniz’i Kızıldeniz’e bağlama düşüncesi İlk Çağ’da Firavunlar dönemine kadar gitmektedir. Firavun II. Ramses zamanında açılan kanal, sonradan kumla doldu ve kullanılamaz hale geldi. Firavunlar döneminde açılan kanalın ana güzergahı Romalılar ve sonrasında İslam hakimiyeti döneminde de çeşitli tarihlerde tamir ettirilerek kullanıldı. Halife Hz. Ömer’in emriyle Mısır valisi Amr bin Âs kanalı tamir ettirdi ve bu kanal 8. yüzyıla kadar kullanıldı.
16. Yüzyılda Portekizliler Hint Okyanusu’na geçerek Baharat Yolu’nu kontrol altına alıp Osmanlı’nın doğudaki topraklarını tehdit etmeye başladılar. Bu tehlike karşısında Sadrazam Sokullu Mehmet Paşa ve Kaptan-ı Derya Kılıç Ali Paşa Akdeniz’i Kızıldeniz’e bağlayacak bir kanal açma konusunda girişimde bulundular. Fakat bu girişimler çeşitli sebeplerden dolayı başarıya ulaşamadı.
Napolyon, Mısır’ı işgal ettikten sonra burada bir kanal açtırmayı düşündü. Fakat kendisine görev verilen Fransız Mühendis Le Pere, hatalı bir ölçüm yaparak Kızıldeniz’in Akdeniz’den 10 metre daha yüksek olduğunu söyledi. Bu sebeple Napolyon fikrinden vazgeçti.
Süveyş Kanalı’nın inşasına Osmanlı Devleti’nin Mısır Valisi Said Paşa zamanında bir Fransız şirket tarafından başlandı. Kanal, Mısır valisi İsmail Paşa zamanında 1869 yılında tamamlandı. Süveyş Kanalı’nın açılışına karşı olan İngiltere, 1882’de Mısır’ı işgal ederek Kanal’ın kontrolünü ele geçirdi. Osmanlı Devleti, I. Dünya Savaşı sırasında Süveyş Kanalı’nı geri alabilmek amacıyla 1. ve 2. Kanal Harekâtları’nı düzenledi. Fakat bu harekâtlar başarısızlıkla sonuçlandı.
Sina Yarımadası’nın batısında yer alan kanal, 193,3 kilometre uzunluğunda ve en dar yeri ise 313 metre genişliğindedir. Kanal, Afrika çevresinde dolaşmaya gerek kalmadan Asya ile Avrupa arasında deniz taşımacılığı yapılmasını sağlar. Dünyanın en önemli su yolları arasında yer alır. Eski gemiciler ticarette çok uzun yol ve mesafe kat ettikleri için böyle bir kanal yapma gereksinimi ortaya çıkmıştır. Dünyada kapakları olmayan en uzun kanaldır. Diğer kanallarla karşılaştırıldığında kaza oranı çok düşüktür. Gece ve gündüz geçiş yapılabilir. Güney Avrupa ülkeleri ile Basra Körfezi ülkeleri arasındaki deniz ticaretinin canlanması, Süveyş Kanalı’nın dünya ticaretindeki öneminin artmasına olanak sağlayacak bir durumdur.
Kaledonya Kanalı (İngiltere)
İngiltere’de bulunan Kaledonya Kanalı, dünyadaki en eski kanallarından birisidir ve yapımına 1803’te başlamıştır. Resmi açılış 1822 yılında gerçekleşmiştir. Yapımına yaklaşık 800.000 sterlinin üzerinde masraf yapıldığı tahmin edilmektedir. 19. yüzyılın ortalarında kanal, iyileştirme çalışmaları ile yenilenmiştir. Bu çalışmalar sonucunda kanal daha derinleştirilmiş ve artık yük gemileri için güvenli bir geçiş sağlamaya başlamıştır. İskoçya’da, Loch Lochy ve Loch Ness’in iki büyük gölünü birbirine bağlayan en büyük turistik ve ticari yollardandır. Yolcu ve yük gemileri için oldukça uygundur.
Kaledonya Kanalı’nın uzunluğu yaklaşık 100 km’dir. Kanal olağandışı bir yapıya sahiptir. Tüm uzunluğunun sadece üçte biri insan yapımı, geri kalanı doğal göller tarafından oluşturuluyor. Kanal üzerinde 10 adet köprü, 29 adet eklüz ve 4 su kemeri bulundurur.
Beyazdeniz-Baltık Kanalı (Rusya)
Rusya topraklarında çok sayıda kanaldan oluşan Beyazdeniz Baltık Kanalı özelliği bakımından dikkat çekicidir. Bu su yolunun toplam uzunluğu 227 km’dir, genişliği diğer küresel su kanallarına kıyasla oldukça geniş ve 36 metredir. Beyaz Deniz-Baltık Kanalı sadece 4 metre derinliğindedir. Bu ölçüler dikkate alındığında, inşaat işlerinin sadece iki yılda tamamlandığını düşünmek oldukça şaşırtıcı. Beyazdeniz-Baltık Su Kanalları sadece 21 ayda muazzam bir çalışma ile inşa edilmiştir. Kanal’ın açılışı 1933’de gerçekleşmiştir ve Beyaz Deniz-Baltık Kanalı, Onega Gölü’nü Beyaz Deniz ile birbirine bağlar.
Augustov Kanalı (Polonya)
Augustów Kanalı, 19. yüzyılda Polonya Krallığı tarafından Kuzeydoğu Polonya’nın bugünkü Podlaskie Voyvodalığı ve Kuzeybatı Belarus’un Grodno Bölgesi’nde inşa edilen sınır ötesi bir kanaldır. İnşasına 1823 yılında başlanmış ve 1839 yılında tamamlanarak açılmıştır. Kanalın uzunluğu 101,2 km’dir ve derinliği 2,3 metredir.
MittelLand Kanalı (Almanya)
Daha önce gezme fırsatı bulduğum Mittelland Kanalı Almanya’nın ortasında bulunan bir su yoludur. Midland Kanalı olarak da bilinen Mittelland Kanalı, Almanya’nın merkezindeki ana doğu-batı iç su yolu bağlantısını sağlayarak, o ülkenin su yolu ağında önemli bir bağlantı oluşturur.
Mittelland Kanalı, uzun yıllar boyunca Alman su yolu ağında önemli bir bağ oluşturdu. En uzun Alman su kanalı olan Mittelland’ın genişliği 325-700 metre arası değişir, Ren’i Elbe, Ems, Weser ve Oder Rivers gibi ülkenin ana su arterlerini birbiriyle birleştirir. İnşaat çalışmalarına 1906’da başlanan kanalın çalışma hızı İkinci Dünya Savaşı sırasında minimuma indirildi. Mittelland Kanalı’nın tamamlanması 50 yılı aşkın sürdü. Sürekli iyileştirilmekte ve yeniden yapılandırılmaktadır. 1998’de Elbe’nin karşısında yeni bir su kemeri kuruldu ve kanalın yapısı takviye ettirildi. Mittelland Kanalı, yerel sakinler için en önemli mimari nesne olarak kabul ediliyor, bu nedenle tarihi görünümünü korumak için de birçok çaba sarf ediliyor.
Bunun dışında dünya üzerinde birçok su kanalı ve su yolu bulunmaktadır. Kim bilir belki bir gün biz de Kanal İstanbul vasıtasıyla Karadeniz ile Marmara’yı hatta belki Yeşilırmak ile Kızılırmağı belki de birbirine bağlayabiliriz.
