TBDY 2018 ‘de yorumu en fazla hatalı yapılan durumlardan birisi de bu. Yani ne zaman (4/5)R alınacak. Bu hatayı benim incelediğim, sizin kullandığınız yazılımlar da yapmakta. Bu yazıyı okuduktan sonra ilgili yazılım yetkililerini de arayıp konunun düzeltilmesini sağlamanızda fayda var.
TBDY 2018 ‘de şöyle bir madde var:
“Madde 4.3.2.4” :
DTS=1, 1a, 2, 2a olan betonarme perdeli ve/veya çelik çaprazlı çerçeveli binalarda herhangi bir doğrultuda aşağıda (a) ve (b) de tanımlanan iki koşuldan birinin sağlanamaması durumunda o doğrultuda Taşıyıcı Sistem Davranış katsayısı R yerine (4/5) R göz önüne alınacaktır. Dayanım fazlalığı katsayısı D’ de herhangi bir değişiklik yapılmayacaktır.
(a)…Taşıyıcı sistemde tek bir perdenin veya çelik çaprazlı çerçevenin aldığı taban devrilme momenti Mdev, o doğrultuda binanın tümü için deprem yüklerinden meydana gelen toplam devrilme momenti Mo’in (1/3)’ ünden fazla olmayacaktır.
(b)…Binanın her bir kenar aksında yer alan perde/perdelerin veya çelik çaprazlı çerçeve/çerçevelerin aldığı taban devrilme momenti Mdev veya Mdev’lerin toplamı, o doğrultuda binanın tümü için deprem yüklerinden meydana gelen toplam taban devrilme momenti Mo’ in (1/6)’sından az olmayacaktır”
Madde aynen bu. Bu madde maalesef yazılımlar da dâhil hatalı yorumlanmakta. Önce bu maddenin konma amacını yazacağım, sonrada bu maddenin hangi sistemlerde uygulanıp hangi sistemlerde uygulanmasına gerek olmadığını yazacağım.
Deprem etkisi DTS1, 1a, 2, 2a da biliyorsunuz çok büyük. Bu DTS lerde, perdeler arasında yardımlaşma olsun, tesirlerin tüm perdelere homojen yayılmasını teşvik için(perdenin biri çok fazla diğeri nispeten az moment ALMASIN diye, perdelerin tek başına toplam devrilme momentinin (1/3)’ünden fazla moment almaması istenmiş. Eğer alırsa R’yi biraz küçültün denmiş. (R küçültmek demek, deprem yüklerinin artması denek, daha büyük kesit demek, daha çok donatı demek. R sayısı da 4/5=0.8 ile çarpılarak küçültülüyor). R yi küçültmemiz gereken ikinci bir durumda dış akslardaki perdelerin alacağı momentin toplam devrilme momentinin oranının 1/6 dan az olmaması. Bunun da amacı dış akslardaki perdelerin fazla moment almasını teşvik ve böylece burulmayı önlemek.
Amacı yazdım.
Gelelim bu (4/5)R ne zaman kullanılacak.
R yerine (4/5) R her perde gördüğümüz yerde kullanılmayacak. Tamamı perde olan, deprem yüklerinin tamamını perdelerin karşıladığı sistemlerde bu kullanılacak. Yani taşıyıcı sistemi seçtiniz(yüksek sunek, karma ya da sinirli sunek). Bu sisteminizde kolon kiriş(moment aktaran) de varsa bu (4/5)R sizi ilgilendirmiyor. Yani çerçeve + perde olan sistemlerde direkt R alacaksınız Perde +çerçeve olan sistemlerde (4/5)R ne kontrolü yapılacak ne kullanılacak. Yazılımlar maalesef perde +çerçeve sistemlerde de R katsayısını (4/5)R almakta ki bu hatalı.
Mesela yüksek sunek ya da normal sunek perde + çerçeve yapıyorsunuz, (4/5) R ile sizin isiniz yok, ALMAYACAKSINIZ, HESAPLAMAYACAKSINIZ
Başka bir örnek verelim, perdeli çerçeveli(kolon kiriş) karma asmolen bir sistem yapıyorsunuz, (4/5)R ile isiniz yok, ALMAYACAKSINIZ HESAPLAMAYACAKSINIZ.
Ancak taşıyıcı sisteminiz tamamen perde ise(kolon kiriş yok) ya da tüm deprem kuvvetlerini yani %100 momenti perdeler alıyorsa(kolonlar mafsallı) iste o zaman (4/5) R hesabi yapacaksınız.
Yazılımlar bugün itibariyle (05/02/2019)perdeli çerçeveli sistemde maalesef (1/3) ve (1/6) devrilme momenti oranını hesaplıyor ve (4/5)R alıyor, oysa ALMAMASI gerek.
Hatalı uygulamaya sayısal örnek vereyim. Betonarme yüksek sünek perde(boşluksuz) +çerçeve seçtiniz. R=7 aldınız. Bitti. Hesabı 7 ye göre yapacaksınız. Yazılımlar ve bazı konuyu yanlış yorumlayanlar ne yapıyor. Perdelerin aldığı momente bakıyor. Tek başına (1/3) ten fazla almışsa 7 x (4/5)=5.6 buluyor ve R=5.6 alıp hesap yapıyor. Bu hatalı. 7 alınıp hesap sonuçlandırılmalı. (4/5)R durumu tamamı perde olan ya da %100momenti perdelerin aldığı sistemlerde geçerli, moment alan kolon kirisin olduğu sistemlerde R ne ise o alınıp hesap bitirilir.
Gelelim bu hata neye mal olur. Yani perde +çerçeve sistemde R almadınız da (4/5)R aldınız. Ne olur? Yani 7 almadınız da 7x(4/5)=5.6 aldınız, ya da 6 almadınız da 6x(4/5)=4.8 aldınız. Olacak su: daha büyük deprem kuvveti çıkar, daha büyük kesit çıkar, daha çok donatı çıkar. Yani emniyetli tarafa iyice kayarsınız. Gerek var mi buna?
Bu bağlamda kullandığınız yazılımları da uyararak, bilgilendirerek (4/5)R olayını düzgün hale getirtiniz ve sizde uygulayınız. Mühendislik ekonomidir. Gereksiz yere, hatalı yorumla R yi (4/5)R almanın manası yok…(R yi her ne şekilde olursa olsun 4/5 ile çarpmanız süneklik düzeyinizi değiştirme, yüksek ise yüksek,; sınırlı ise sınırlı, sadece biraz daha büyük kuvvetlerle çalışırsınız)
Ahmet ÇELİKKOLLU
İnşaat Mühendisi
ESKİŞEHİR
05419730151
Hocam gerçekten kendi adıma çok teşekkür ederim. Bu benimde aklıma takılmıştı fakat program yetkilileri pek umursamıyor bu konuda ne dediğimizi fazla ses çıkmadıkça.
Merak etmeyin onlarda dogru yolu bulacaklar. Alelacele bir seyleri yorumluyorlar ve yazilima koyuyorlar . Ondan sonrada daha cok donati daha cok beton… Merak etmeyin bikac guncelleme sonra, siz kullanicilardan ozur dahi dilemeden degisikligi yapacaklar. En azindan yaxilimlara tepkinizi belirtin ve sizi sadece musteri gormesinler. Sizinde okuyan, dusunen bir muhendis oldugunuzun farkinda olsunlar.
Umarım dediğiniz gibi olur hocam. Biraz zaman var gibi duruyor.
merhaba bu konu hakkında daha yeni idestatik 10.03 versiyon güncellendi ve projede kirişli döşeme 6 katlı sadece asn ve mrd perde sistemi var ve bu kontrolleri yaparken (4/5) r şartını mecburen yaptıryor!
Bende idestatik de raporu incelerken perde devrilme kontrolünü sağlamadığını farkettim konuyu tam araştırırken bu başlığı gördüm. İdecad raporda R katsayısı seçiminde kutu içerisinde bir ifade var R yi 4/5R almayı kullanıcı denetiminde diye bir yazı var. Benim projede R katsayısı değişmemiş gözüküyor.Ancak değişiyorsa da idecad forumda bir başlık açmakta fayda var geri dönüş yapıyorlar o konuda.
Yakin zamanda muhtemelen yazilimlar da olmasi gereken duruma donecekler. Ancak bu zamana kadarda tabi daha buyuk deprem kuvvetlerine yazilim kullanicisini mecbur birakacaklar. Birkac guncelleme icerisinde duzelteceklerine inaniyorum…
idestatik özelinde konuşursak (diğerleri ne yapıyor bilmiyorum) bir mecbur bırakma durumu yok. 4/5R alınıp alınmaması mühendisin insiyatifinde (zaten olması gereken de bu), mühendis al derse alıyor, alma derse almıyor.
Ahmet bey merhaba,
“R yerine (4/5) R her perde gördüğümüz yerde kullanılmayacak. Tamamı perde olan, deprem yüklerinin tamamını perdelerin karşıladığı sistemlerde bu kullanılacak. ”
4/5 ile çarpılmaması gerektiği çıkarımını nereden yapıyorsunuz? Tamamı perde olması gerektiği sonucuna nereden varıyorsunuz? Herhangi bir sebep ya da dayanak noktası belirtmemişsiniz. Sadece yanlış yorumlanıyor, anlamsız diyorsunuz. Yanlış olan nedir? Doğru olan neden doğrudur?
4/5 ile çarpılma amacını açıklamışsınız, evet R’yi küçültmek bu amaçlara ters midir?
Çerçeve ve perde içeren bir taşıyıcı sistemde tek başına bir perdenin devrilme momentlerinin 1/3’ünden fazlasını alması durumu (aynı sistemin 1/3 den az alanına göre düşünün) sizce cezalandırılmamalı mı?
Gerekçelerini “ekonomi, yanlış ya da saçma” dışında, geçerli bir açıklama ile yaparsanız hep beraber bu yanlış anlama ile mücadele edelim.
Merhaba
Oncelikle yaziyi iyi okuyunuz. TBDY2018 yonetmeligi hakkinda bir cok yazim var, elestirim var. Hic birisinde sacma ifadesi gecmez. Bu hatanizi duzeltiniz.
Soru ozeline gelince. TBDY2018’in belli bir maddesinibile yorumlamak icin, tonetmeligin zihniyetini anlamamiz gerekir. Bunu anlamak icinde 400 sayfanin tamamini okumak ve yonetmeligin kalbini abnlamak gerekir. Burada onemli olan herhangi bir maddenin, dogrulugu, yanlisligi, idealligi degildir. Yonetmeligin soyledigidir. Kafamiza yatar yada yatmaz ama her halukarda yonetmeligi uygulariz.
Yonetmelik genelinde fiziksel olarak uc bolumden bahsedilmekte.
1…Perdeli
2…Cerceveli
3…perdeli/cerceveli
Cerceveli sistem dedigimizde basitce kolon kirislerden usan sostemden bahsedilmekte. Perdeli/cerceveli sistem dendiginde perde, kolon ve kirislerden bahsedilmekte. Petdeli sistem dendiginde ki konumuz bu perdelerden bahsedilmekte. Madde 4.3.2.4 okursak Betonarme PERDELI….. ifadesini gorursunuz. Yani betonarme PERDELI/CERCEVELI degil. Yonetmelik ozellikle PERDELI ibaresini kullanmis.Nasili CERCEVELI tabirinden hem perde hem cerceve anlamiyorsaniz(cerceveli sistem sadece kolon ve kirislerden olusan sistem anlamina gelir), PERDELI sistem tabirinden de hem perfe hem cerceve cikarimini yapmazssiniz/yapamazssiniz. Cerceveli sistemde yatay yuklerin tamami cercevelerce karsilanirken, perdeli sistemde tum yatay yukler PERDELERCE karsilanir. Bu durum PERRELI sistemde hic kolon olmayacagi anlamina gelmez, ancak kolonlarin gerektiginde mafsalli tanimlanip uatay yukun tamaminin perdelerce tam olarak karsilanabilmesi mantigini tasir. Konuyu bu baglamda degerlendirmenizi oneririm.
Bu durum bir mucadele sorunu degildir.Su an itibari ile yaziliarin 4/5R almasi gereginden fazla deprem yuku ile calismaniz demektir. Dolayisiyle bir guvenlik endisesinden soz edilemez.Ancak yonetmelik bunu istememektedir. Tabikiyonetmeliklerdeki R katsayilari bildiginiz uzere sinır degerlerdir. Verilen R degerinin yarisini yani 1/2′ sinide alabilirsiniz.
Sonuc olarak bu madde yonetmelikte yazildigi sekliyle sadece PERDELI sistemleri baglar((yatay yukleri perdelerin karsiladigi sistemler).
Ahmet bey,
Hala kelimelere takılıp kelimelerden çıkarım yapıyorsunuz. Saçma, tam olarak yanlış ve gereksiz anlamlarına gelmez evet, fakat hala hatalı durumu, kelimelere yüklüyorsunuz. Siyasetçi değiliz malum mühendisiz, teknik dilden konuşalım. Yani yanlış ya da gereksizi gerekçelendirmeye çalışalım. Soru gayet basit oysaki;
“Perde+çerçeveli bir sisteminde, bir perdenin devrilme momentlerinin 1/3’ünden fazlasını alması cezalandırılmamalı mıdır? Neden?”
“Perde+çerçeveli bir sisteminde, bir perdenin devrilme momentlerinin 1/3’ünden fazlasını alması cezalandırılmamalı mıdır? Neden?” Salih bey ben şuan çalıştığım perde+çerçeveli sistemde 1/3 ve hatta kenar aks perdeleri için devrilme momenti oranım 1/6 şartını da sağlıyor. 4/5R küçültmesine gidiyor prog. ben neden cezalandırılıyorum o zaman?
Bahsettiğiniz durum farklı yalnız. İlgili koşullar sağlandığı halde deprem yükünün artırılması için bir sebep yok, zira olumsuz bir durum yok. Belki program hatası, belki başka hata bilemeyiz.
Yukarıdaki konu ise olumsuz bir durumun cezalandırılmaması isteğinin gerekçesi hakkında.
İdecad forumda 4.3.2.4 maddesiyle alakalı bir başlık açıldı ve kesin olarak bir sonuca ulaşılmış değil incelerseniz fikir oluşturabilir ancak net bir sonuç hala yok
Ahmet bey merhaba,
Yönetmelikte bir boşluk bulsanız R’yi 20 alır mısınız? Sonuçta müteahhit memnuniyeti önemli…
Ahmet Bey,
Bilgilendirme için çok teşekkür ederiz. Çok yararlı oldu. Kafa karışıklığı giderildi.
Prota Structure 2019 kullanıyorum. Sadece A12 ve A13 olan binalarda bu kontrol yapılmakta.
İde ve Sta kullanan arkadaşlar bu kontrolün her durumda yapıldığını belirttiler.
İyi Günler..
Merhabalar,
İskenderun Teknik Üniversitesinde yüksek lisans yapmaktayım ve konuyu yakınen takip etmekteyim. Gerek bilginize gerek tecrübenize saygı duymaktayım fakat “Gelelim bu (4/5)R ne zaman kullanılacak.” başlığındaki 4-6. satırlarda gecen “Yani çerçeve + perde olan sistemlerde direkt R alacaksınız Perde +çerçeve olan sistemlerde (4/5)R ne kontrolü yapılacak ne kullanılacak.” ifedesine atıfen; taşıyıcı sistemi kolon kiriş ve perdeden oluşan bir yapıda, bir yaklaşım olarak deprem yüklerini sadece perdelere taşıttığım taktirde (kiriş döşeme) sistemin hepsinin perde olmasına gerek kalıyor mu?
Konu ile ilgili olarak, hocaların çeşitli ifadeleri bulunmaktadır. Kişisel fikrim konu daha detaylı araştırılmadan kesin yargı konulmamalıdır.
Saygılarımla…
Ahmet bey,
Bu maddenin yönetmeliğe konma amacı konusundaki açıklamanıza katılıyorum. Diger yorumlariniza malesef katilamiyorum. Bu madde için de az yada cok perde tanımına uyan eleman içeren tüm yapılara uygulanacak bir maddedir. Yönetmelik yazımında eksik ifade var ancak temel.amacina bakar isek perdelerin yapıya rijitlik olarak dengeli dağıtılması ve diş çerçevelere perde konmasını teşvik edilmesi amaçlıdır. Tamamı perdeli yapıda diş çerçeveye perde konmasının teşvik edilmesinin bir anlami yoktur.
Ayrica bu madde perde içeren ancak hiç diş çerçevede perde içermeyen yapılara da uygulanmalıdır.
Ahmet Bey merhabalar, ben de sizinle aynı görüşü savunduğum için yazılımcıya yazdım. Fakat bana aşağıdaki şekilde cevap(alıntı ile) gönderdiler. Orada R -4/R dönüşümü yapmam gerektiği sonucunu alıyorum.
…
Yapıda 2 perde koşulu var, kenar perdelerinizin Mdev/Mo>1/6 ve tüm perdelerde M/Mo<1/3 koşulu sağlanmadığı durumda R=4/5R azaltılarak, daha büyük deprem yükleriyle çözümüne zorlamaktadır.
Prof. Dr. Zekai Celep yazısı ektedir.
Konu ile ilgili görüşlerimi aşağıda yazıyorum. İnşallah açıklayıcı olur.
TBDY Madde 4.3.2.4.de verilen açıklamaya göre DTS=1, 1a, 2, 2a olan perdeli binalarda verilen iki şartın sağlanmasını beklemektedir. Aksi drumda ise, beklenen davranışı iyileştirilmesi yapılmamış olacağı için, deprem etkisi (R katsayısını azaltarak) artırılmaktadır. Eğer bu maddelerin ikisinden biri bile sağlanmıyorsa, bu deprem etkisinin artırılması (R katsayısının azltılması) gerekmektedir. Yönetmeliğin beklediği olumlu davranışın oluşması için ikisinin de beraberce ilgili doğrultuda sağlanması gereken şartlar:
(a) Taşıyıcı sistemde tek bir perdenin veya çelik çaprazlı çerçevenin aldığı taban devrilme momenti MDEV , o doğrultuda binanın tümü için deprem yüklerinden meydana gelen toplam taban devrilme momenti Mo ’ın 1/3’ünden fazla olmayacaktır.
Yönetmelik bu madde ile bir perdenin, diğer perdelere göre çok büyük (kapasitesinin çok yüksek) olup, onun güç tükenmesi durumunda binanın büyük hasar almasını önlenmeğe çalışıyor. Perde kapasitelerinin birbirine yakın olmasını bekliyor. Yani "yumurtaların çeşitli sepetlere paylaştırılmasını bekliyor."
(b) Binanın her bir kenar aksında yer alan perde/perdelerin veya çelik çaprazlı çerçeve/çerçevelerin aldığı taban devrilme momenti MDEV veya MDEV ’lerin toplamı, o doğrultuda binanın tümü için deprem yüklerinden meydana gelen toplam taban devrilme momenti Mo ’ın 1/6’sından az olmayacaktır.
Bu madde ile sistemin burulma rijitliği arttırılması amaçlanıyor. Bu sebepten "her bir kenar" yazılmış durumda. Bu şartı sağlamak genellikle zor olabilir.
Yönetmelik, bu maddelerin her ikisinin sağlanmaması durumunda, davranışda beklenen iyileştirme elde edilmediğini kabul ederek, deprem tasarım yüklerinin artırılmasını (R katsayısının azaltılmasını) öngörüyor.
Öngörülen deprem etkisinin artırılmasının (R katsayınıın azaltılmasının) yapılmaması için binanın ilgili doğrultuda herbir kenar eksenlerinde mutlaka perde bulunmalı ve perde momenti ilgili şartı sağlamalıdır. Kenar eksenlerde perde bulunmayan sistemlerde (oran sıfır) olacağı için (şartın birisi sağlanamadığı için) deprem etkisinin arttırlması (R katsayısının azaltılması) gerekecektir.
Ben konu hakkında yorum yapmadan ilgili maddeden anladığım şahsi görüşümü yazdım. Sizin durumunun perdelerin durumuna ilgili oranlara bağlı olacaktır. Mevcut durumda bu maddenin yalnız tünel kalıplıbinalar için uygulanma yorumu konusunda bilgim yok. Nuray Aydınoğlu veya Erkan Özer Beyler ile görüşme yapılmış olabilir. Esasında bu maddenin başına "deprem etkilerinin tamamının perdelerle karşılandığı binalarda …" yazarak sadece tünel kalıplı binalarda uygulanır hale getirmek uygun bir görüş olabilir.
Hayırlı Ramazanlar. Selamlar
Zekai Celep
….
Bu cevaba göre R küçültmesi yapmamız gerekiyor diyebilir miyiz?
Saygılarımla
Merhaba
ben aynı fikirde değilim. Yönetmelikte yazan tabir aynen benim yazımda bahsettiğim şekilde. gereklidir, gereksizdir, doğrudur, yanlıştır o konulara hiç girmiyorum, o ayrı bir konu. Ancak yönetmelikte bahsedilen durum, benim yazımda bahsettiğim durum. Ayrıca belirteyim , sadece tünel kalıp sistemlerde deprem etkileri perdelerce karşılanmaz, çerçeve olan sistemlerd e de böyle bir tasarım yapılabilir. bu düşüncedeyim.
Ahmet ÇELİKKOLLU
selamlar