Yumuşak Kat Düzensizliği (B2 Türü Düzensizlik) Nedir?

Yaşadığımız son depremlerde hasarlara sebep olan en temel sebeplerden biri de yapı düzensizlikleridir. Biz de bu yazımızda yumuşak kat düzensizliği ve sebeplerini fotoğraflarla incelemeye çalışacağız.

Depreme karşı davranışları kötü olan, tasarım ve yapımından kaçınılması gereken veya ekstra önlemler alınması gereken yapılara düzensiz yapılar adı verilir. Yapılan statik hesaplamalarda dikkate alınmayan düzensiz yapılarda, depremler sonucu ağır hasarlar ve hatta göçmeler meydana gelmesi kaçınılmazdır.

Yapıların deprem davranışlarının iyi olabilmesi yapının daha az düzensizliği olduğu ile doğrudan ilişkilidir. Bu sebeple yapılarda düzensizlik durumu deprem açısından olumsuz bir durumdur.

Yumuşak Kat Düzensizliği Nedir?

Binanın katları arasındaki rijitliğin farklı olması yumuşak kat düzensizliğini oluşturur.

Yapının yapacağı toplam deplasmanın toplam kat yüksekliğine bölüşülmesi istenir. Ancak eğer rijitliği az olan bir kat varsa bu kat daha fazla deplasman yapar ve bu kat yumuşak kat olarak adlandırılır.

Binanın herhangi bir katındaki (bodrum kat hariç) ortalama göreli kat ötelemesinin bir üst veya bir alt kattaki ortalama göreli kat ötelemesine oranına rijitlik düzensizliği katsayısı adı verilmektedir. Bu oran 2’den büyük olduğu takdirde yumuşak kat düzensizliğinin oluşumu gözlenecektir.

Yumuşak Kat Düzensizliğini Oluşturan Etmenler

• Zemin katların üst katlara göre yüksek tasarlanması.
• Üst katlardaki duvar alanlarının fazla olması.
• Yapıda ağır çıkmalar oluşturulması.

Teknik Açıdan Yumuşak Kat Düzensizliği

Yumuşak katlarda yatay deplasman rijitliği azaltılmıştır. Bu nedenle bu katlar diğer katlara oranla daha fazla deplasman yapmaktadır. Bu durumda tasarımda göz önüne alınmayan ikinci mertebe etkileri yumuşak katta ortaya çıkar ve deprem hasarı bu katta daha yoğun olur.

Yumuşak katlar diğer katlara göre daha fazla ve daha kolay yer değiştirme yapmaktadır. Bu durum yumuşak katta bulunan düşey taşıyıcı elemanların dönme ve birim şekil değiştirme kapasitelerine hızlı bir şekilde erişmesine neden olmaktadır. Bu sonuca bağlı olarak diğer üst katlarda bulunan düşey taşıyıcı elemanlar deprem etkisinde kapasitelerinin belki de yarısına bile ulaşmadan alt katlarda yumuşak kattan dolayı çökme ve devrilme meydana gelmektedir.

TBDY 2018’de Yumuşak Kat Düzensizliği (B2 Türü Düzensizlik)

TBDY 2018 ‘de bulunan Düzensiz Binalar Tablosu altında (Tablo 3.6)  “B2  – Komşu Katlar Arası Rijitlik Düzensizliği (Yumuşak Kat)” başlığında tanımlanan yumuşak kat düzensizliğini şöyle açıklar:

B2 türü düzensizlik TBDY 2018 madde 4.6’ya göre deprem hesap yönteminin seçiminde etken olan düzensizlik türlerinden biridir. TBDY 2018 madde 3.6.2.1’e göre eğer binanızda B2 düzensizliği varsa Eşdeğer Deprem Yükü yöntemi ile Deprem Hesabı yapamazsınız. Hangi binalarda Eşdeğer Deprem Yükü Yöntemini kullanabileceğiniz Tablo 4.4’te belirtilmiştir.

Yumuşak Kat Düzensizliğine Çözüm Önerileri

1. Zemin kat kolon kesitlerini arttırmak.
2. Perde oranını arttırmak/Perde eklemek
3. Yumuşak kat düzensizliği olan katta kolonları tüm kat boyunca etriyelerle sarmak.

B2 düzensizlik türü ile ilgili bir anlatıma ve BBC’nin Yılmaz Erbek Apartmanı ile ilgili hazırlamış olduğu videoya aşağıdaki bağlantıdan ulaşabilirsiniz.

Bu içerik, Zülfü YETKİN ve Mustafa AKSU tarafından, Sanal Şantiye adına hazırlanmıştır.