Kolon tasarımı yapılırken nelere dikkat etmeliyiz? Nasıl ki insan vücudunun ayakta durabilmesi için kemik ve kaslara ihtiyacı varsa bir yapının da sapasağlam bir şekilde ayakta durabilmesi için kiriş ve kolon gibi yapı elemanlarına ihtiyacı vardır. Bu yapı elemanları ne kadar sağlam ve düzgün bir şekilde imal edilirse yapıda o derece sağlam ve düzgün olur. Bu yazımızda kolonun çalışma prensibine değinip, kolon tasarımı yaparken dikkat etmemiz gereken hususlara değineceğiz.
Kolon Nedir ve Çalışma Prensibi Nasıldır?
Döşeme ve kirişlerden aldıkları yük ve kuvvetleri zemine ileterek yapının ayakta kalmasını sağlayan düşey taşıyıcı elemanlar kolon olarak adlandırılmaktadır. Kolonlar, yük ve kuvvetlerin zemine aktarılmasında bir nevi köprü görevi görmesinden ötürü, kolonlarda meydana gelebilecek hasarlarda kolonlar taşıdıkları yükleri zemine sağlıklı bir şekilde aktaramayacağından dolayı üst katındaki elemanlarında göçmesine yol açarak çoğu zaman sistemin çökmesine sebebiyet vermektedir.
Kolonlardaki hasarlar çoğu zaman bölgesel göçmeye değil, sistemin tamamının göçmesine sebebiyet vermekte ve gevrek kırılma olmasından dolayı göçmenin ne zaman olacağı kestirilememektedir. Bundan dolayıdır ki betonarme kolon tasarımları diğer yapı elemanlarına göre daha fazla önem teşkil etmektedir.
Kolon Tasarımında ve Yapımında Nelere Dikkat Edilmelidir ?
- TBDY-2018 yönetmeliğimize göre dikdörtgen kolonlarımızın en kısa kenar boyu 300 milimetreden küçük olmayacak şekilde , dairesel kolonlarımızın ise çapı en az 350 milimetre olacak şekilde tasarlanmalıdır.
- Kolonumuzun uzun kenarının kısa kenarına oranı 6‘dan küçük olmalıdır.
- Kolon elemanımızı proje yerleştirirken yapımızın kütle merkezi ile rijitlik merkezini olabildiğince çakıştırmaya özen göstermeliyiz. Aksi taktirde deprem anında yapımız burulmaya maruz kalır ve rijitlik merkezi etrafında dönmeye çalışır .
- Kütle merkezi ile rijitlik merkezini çakıştırabilmek adına yapılan binanın geometrik merkezine göre kolonlar olabildiğince simetrik yerleştirilmeye çalışılmalıdır.
- Erozyon , dalga vb. aşındırıcı kuvvetlere maruz kalan iskele ayağı gibi kolonlar dairesel kesitli olarak tasarlanmalıdır.
- Kolon açıklık bölgesindeki etriye aralığı kolonun kısa kenarın yarısı( bmin/2) veya 20 cm değerlerinden hangisi daha güvenli bölgede kalıyorsa o değer tercih edilmelidir. ( Not: Burada bahsedilen daha güvenli bölgede kalmaktan kasıt hangi değerin daha küçük sayısal değere sahip olduğudur. Daha küçük sayısal değer baz alınarak yapılan etriye aralığı tasarımına göre kolonumuzda daha fazla etriye bulunacağından dolayı dış kuvvetlere karşı daha sağlam bir kolon elde etmiş oluruz.)
- Kolon bindirme bölgesindeki etriye aralığı kısa kenarın üçte biri ( bmin/3 ) veya 15 cm değerlerinden hangisi daha güvenli bölgede kalıyorsa o değer tercih edilir.
- Kolon sarılma bölgesindeki etriye aralığı ise kenarın üçte biri ( bmin/3) , 15 cm veya ilgili kolonda kullanılan boyuna donatıların maksimum çapının 6 katı ( 6φmax) değerlerinden hangisi küçükse o değer tercih edilir. (Not: Eğer fretli kolon kullanıyorsak bu aralık değeri D/5 veya 80 mm değerlerinden hangisi küçükse o değer tercih edilerek tasarım yapılır. )
- Kolon bindirme ve sarılma bölgesindeki etriye aralığı minimum 5 cm olabilir, daha küçük tasarlanmamalıdır.
- Kolon boyuna donatının çapının 14 mm‘den etriye donatı çapının ise 8 mm‘den daha küçük olmayacak şekilde tasarlanmasına dikkat edilmelidir.
- Kolon boyuna donatılarının bindirmeli ekleri, kolonun serbest yüksekliğinin orta üçte
birlik bölgesinde yapılacaktır. Bindirmeli ekinin boyu Lb’den küçük olmayacaktır. Bindirmeli
ek boyunca yerleştirilecek enine donatıların aralığı kolonun en küçük boyutunun 1/3’ünden ve
150 mm’den büyük olmayacaktır.
Net ve güzel bir bilgilendirme olmuş. Teşekkürler.