Bu yazımızda, şev çeşitlerini ve bunların stabilitelerini sizlerle beraber inceleyeceğiz.
Şev Nedir?
Dolguda platformun dış kenarı ile daha düşük kotta bulunan doğal arazi arasındaki eğimli yüzey, yarmalarda ise hendek tabanı ile daha yüksek kottaki doğal arazi arasındaki eğimli yüzeye ‘şev‘ adı verilir.
Şevi, eğimli yüzeyin yatayla yaptığı açının “kotanjantı” olarak tanımlayabiliriz. Örneğin 3/1 dolgu şevi, platformun dış kenarından 3 birim ilerde ve 1 birim aşağıda noktanın birleştirilmesi ile oluşturulur.
Şev Eğiminin Belirlenmesi
Şevin eğimini belirlemede gözetilen iki ana faktör; zeminin kendini tutma özelliği ile dolgu ve yarmanın yüksekliğidir. Kendisini tutan zeminlerde şev eğiminin biraz daha dik olmasında bir sakınca yoktur. Yüksek dolgularda şev eğiminin az tutulması, yolun inşası için daha geniş bir arazi şeridini gerektirse de trafik güvenliği yönünden tercih edilmektedir.
En çok kullanılan dolgu şevleri 3/2, 3/1 ve 4/1’dir. Yarma şevleri için 1/2, 1/1, 2/1 ve 3/2 değerleri verilebilir. Kaya yarmalarda dik şevler kullanılır.
Aşağıdaki tabloda, dolgu yüksekliğine bağlı olarak kullanılabilecek dolgu şevlerinin eğimleri verilmiştir.
0 < h < 1,5 m | 4/1 |
1,5 < h < 2,0 m | 3/1 |
| 2,0 < h < 5,0 m | 2/1 |
- Dolgu yüksekliği 5 metreden büyük olduğu takdirde şev eğimi, dolguda kullanılan malzemeye göre belirlenmektedir.
- Dolgu yüksekliğinin 8 metreden yüksek olması durumunda şevlerin stabilite analizi yapılmalıdır.
- 10 metreden yüksek dolgu ve yarmalarda belirli bir yükseklikte, belirli bir genişliğe sahip yatay düz kesimlerin(palye) yapılması gerekmektedir.
Şevlerin Stabilitesi
Yarma ve dolgu şevlerinin kayma ve göçme olmadan stabil kalmaları için oluşturulacak eğim açısının stabilite hesaplarıyla belirlenmesi gerekir. Stabilite hesaplarında kullanılan birçok yöntem vardır. Bu yöntemlerin çoğu Terzaghi Teorisi gibi bir takım kabullere dayalıdır. Zeminin homojen kabul edilmesi, zeminin sürekliliği gibi kabuller bunlardan bazılarıdır.
Kabuller zemin özelliklerini probleme tam olarak yansıtmaya olanak vermez ve tespit edilemeyen kayma düzlemleri, çatlaklar, süreksizlikler göz ardı edilir. İnsan eliyle yapılan
dolgu şevlerinde; zemin kontrollü, üniform ve istenilen şekilde teşkil edilebildiğinden gerekli kabuller daha az iken doğada var olan yarmalarda; homojen yapının olmaması, süreksizlikler vb. sebeplerden dolayı gerekli kabuller daha fazladır ve güvenlik katsayısı daha büyük seçilir. (Ulusay ve Sönmez, 2007)
Şev Stabilitesinde Su Faktörü
Geoteknik mühendisleri, şevlerin stabilitesini değerlendirirken özellikle; yüzey
drenajına, yer altı sularına ve zeminin kayma mukavemetine dikkat etmektedir. Şevlerin
stabilitesi için suyun önemi oldukça fazladır. Yüzey suları; şevin üzerindeki
malzemeyi sürükleyebilmekte, şev topuğunu aşındırabilmekte, şev yüzüne basınç
uygulayabilmektedir. Yer altı suları ise; su seviyesinin değişmesi, boşluk basıncı ve
sızma basıncı etkisi ile şevin stabilitesini etkilemektedir.
Genel olarak şev stabilitesi hesaplarında, şev içerisinde en büyük değerli kayma gerilmesine maruz kalabilecek yüzeyler belirlenir. Bu yüzeyler üzerindeki kayma gerilmesi ve kayma
mukavemetleri karşılaştırılır. İncelenen yüzeyler arasında elde edilen en düşük güvenlik katsayısı istenen düzeyde ise (çoğu zaman 1.5 olması istenir) şevin stabil durumda olduğu söylenir.
Şev stabilitesinin bozulmasında birçok neden etkili olabilir. Genel olarak, kaymaya zorlayan kuvvetlerin artması, kaymaya karşı direncin azalması stabilitenin bozulmasına sebeptir. Yağış, sıcaklık, bitki örtüsü, deprem gibi doğal nedenlerin yanında; kazılar, aşırı yükler, titreşimler gibi yapay nedenler de şevin stabilitesinin bozulmasına sebep olabilir.
Şev Stabilitesini Sağlayacak Çalışmalar
Harekete neden olan faktörleri ortadan kaldırmak, şevin hareketini önleyen yöntemlerden biridir. Şev topuğunun desteklenmesi, drenaj ve kazılar ile harekete sebep olan etkenler ortadan kaldırılabilir. Ayrıca istinat yapıları (kazık, palplanş, istinat duvarı vb. yapılar) ile hareket edebilecek kütlenin desteklenmesi, zeminin kimyasallarla stabilize edilmesi, patlayıcı madde kullanma ve ağaçlandırma da şevin stabilitesini sağlayan çalışmalar arasında yer almaktadır.
Kaynak / Reference Ün, B. (2019) Şev Stabilitesi Ve Şev Hareketlerine Karşı Alınacak Önlemler. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı, Adana
