• Hakkımızda
  • Yazarlar
  • Reklam
  • Mobil Uygulamalarımız
  • Şikayet/İletişim
  • Giriş
  • Kaydol
Sanal Şantiye
  • Güncel
    • Haberler
    • Etkinlik
    • Teknoloji
    • Konu Dışı
  • Kütüphane
    • İnşaat Mühendisliği
      • Yapı
      • Mekanik
      • Geoteknik
      • Hidrolik
      • Ulaştırma
      • Yapı Malzemeleri
      • Diğer Notlar
      • Deneyler
    • Kanun & Yönetmelikler
    • İnşaat Programları
    • Yerbilimleri
    • Kitaplar
    • İş Güvenliği
    • Makaleler
    • Deprem
    • Şantiye
    • Sözlük
    • Staj
    • Kişisel Gelişim
  • Video
  • Blog
  • Test
  • Soru Cevap
  • TBDY 2018
  • Mimari
  • Fiyatlar
    • 2025 Yılı Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri
    • Güncel Demir Fiyatları
    • Güncel Hazır Beton Fiyatları
    • Çimento Fiyatları
    • Gazbeton Fiyatları
    • 2024 Birim Fiyatları | Tüm Bakanlıklar
Sonuç Bulunamadı
Tüm Sonuçları Görüntüle
  • Güncel
    • Haberler
    • Etkinlik
    • Teknoloji
    • Konu Dışı
  • Kütüphane
    • İnşaat Mühendisliği
      • Yapı
      • Mekanik
      • Geoteknik
      • Hidrolik
      • Ulaştırma
      • Yapı Malzemeleri
      • Diğer Notlar
      • Deneyler
    • Kanun & Yönetmelikler
    • İnşaat Programları
    • Yerbilimleri
    • Kitaplar
    • İş Güvenliği
    • Makaleler
    • Deprem
    • Şantiye
    • Sözlük
    • Staj
    • Kişisel Gelişim
  • Video
  • Blog
  • Test
  • Soru Cevap
  • TBDY 2018
  • Mimari
  • Fiyatlar
    • 2025 Yılı Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri
    • Güncel Demir Fiyatları
    • Güncel Hazır Beton Fiyatları
    • Çimento Fiyatları
    • Gazbeton Fiyatları
    • 2024 Birim Fiyatları | Tüm Bakanlıklar
Sonuç Bulunamadı
Tüm Sonuçları Görüntüle
Sanal Şantiye
Anasayfa Kütüphane İnşaat Mühendisliği Yapı

Tarihi Yapılarda Kullanılan Taşıyıcı Sistemler

İnş. Müh. Ece Kayakcı - İnş. Müh. Ece Kayakcı
31 Mayıs 2021
Kategori: Yapı
0

İçindekiler

  • Taşıyıcı Sistem Nedir ?
  • Tarihi Yapıyı Oluşturan Taşıyıcı Sistemler
    • Kemerler
    • Tonozlar
    • Kubbeler
    • Sütunlar ve Ayaklar
    • Duvarlar
    • Temeller
      • Yüzeysel Temeller 
      • Derin Temeller
    • Döşemeler
    • Sanal Şantiye sitesinden daha fazla şey keşfedin

Taşıyıcı Sistem Nedir ?

Yapıların, dış etkenlere karşı güvenli bir şekilde sağlam kalabilmesi için yük taşımak ve yükleri aktarmak amacıyla oluşturulan; temel, kolon, kiriş, perde gibi yapı elemanlarının tümüne taşıyıcı sistem adı verilir. Taşıyıcı sistemlerden beklenen; kendi ağırlığı da hesapta olacak şekilde, etkiyen yükleri taşıyarak bu yükleri üzerine kurulu olduğu zemine güvenli bir şekilde iletmesidir.

Yapıların güvenli olmasının yanı sıra sağlaması gereken bazı koşullar mevcuttur. Ergonomik ve ekonomik olması, çevre ile ahenkli olması ve estetik olması bu koşullara örnek olarak verilebilir. Yapıda bulunan taşıyıcı sistemlerin, bu koşulları engellemeyecek vaziyette olması dikkat edilmesi gereken bir noktadır.

Tarihi Yapılarda Kullanılan Taşıyıcı Sistemler

Taşıyıcı sistemlerle ilgili bahsetmiş olduğum tüm bu gereklilikler günümüz bilgi birikimi ve teknolojisinde dahi zaman zaman zorluklarla karşılaşıyorken, büyülenerek baktığımız tarihi yapılarda taşıyıcı sistemler nasıl sağlanıyordu? Hangi teknikler kullanılıyordu? Bu soruların cevaplarını bulabileceğiniz yazımıza geçelim.

Teknolojinin şimdiki kadar gelişmemiş olduğu zamanlarda, mühendislik harikası olarak adlandırdığımız yüzlerce eser inşa edilmişti. Bizlere ulaşmış olan bilgi birikimin karşılık bulamadığı yapılar da hala mevcuttur. Bu mühendislik harikalarının yüzlerce yıl sağlam kalmasının ardında yatan sebeplerden biri de taşıyıcı sistemlerdir. Aşağıda, hangi taşıyıcı sistemlerin kullanıldığından ve bu sistemlerin teknik detaylarından biraz bahsetmek istiyorum.

Tarihi Yapıyı Oluşturan Taşıyıcı Sistemler

  • Kemerler
  • Tonozlar
  • Kubbeler
  • Sütunlar ve Ayaklar
  • Duvarlar
  • Temeller
  • Döşemeler

Kemerler

Kemerler, iki sütun veya ayak arasındaki açıklığı geçmek için yapılan eğri eksenli kirişlerdir. Kemerler, taş ya da tuğla ile inşa edilir. Kemerde 3 adet eleman mevcuttur. Bunlar; üzengi, kilit taşı ve kemer taşlarıdır. Kemerin başlama taşı üzengidir. Kilit taşı, düşey eksende bulunan ve üzengi ile arasında bulunan taşları kilitler. Kemer taşları ise, kilit taşı ve üzengi taşları arasındaki kemeri oluşturur.

Kemerin Parçaları
Kemerin Parçaları

Kemerler yerçekiminin de varlığıyla birlikte düşey yüklerin etkisi altındadır. Bu yükleri taşıyıcı sistemin kendisi ve yapının detay malzemelerinin toplamı oluşturur. Kemerler, taşıdıkları yükleri basınç için çalışan elemanlarıyla taşırlar.

Tarihi Yapılarda Kullanılan Taşıyıcı Sistemler
Segovia Kemeri

Tonozlar

Kemerin kendine ait düzleminde, dik doğrultuda yer değiştirilmesi sonucu meydana gelen; kabuk özelliği gösteren bunun yanında yükleri kemerlerin sahip olduğu yük taşıma ilkelerine göre taşıyan eğrilikli yapı elemanına tonoz adı verilir. Tonozlar kendi ağırlıklarıyla birlikte üzerindeki yükleri de taşırlar. Bir tonozun kesiti, aynı eğrilikte olan bir kemer ile eşdeğerdir.

Tonoz Modeli
Tonoz Modeli

Kubbeler

Bir kemerin geometrik düzlemde simetri ekseni etrafında döndürülmesiyle oluşan yapıya kubbe adı verilir. Bulunan yükleri pozitif çift eğrilikli yüzeylerde taşırlar. Kubbeler, tarihi yığma kargir yapılarda küre parçası olarak inşa edilmişlerdir.

Kubbe sahip olduğu yükü, kubbe ayakları yardımıyla yüklerini düşeyde kemerlere; yatayda ise kemere dik doğrultuda bulunan payandalara taşıtır. Kubbeden kemerlere taşınan yük (düşey) ise kemer düzlemindeki gergilerle taşınır.

Tarihi Yapılarda Kullanılan Taşıyıcı Sistemler

Sütunlar ve Ayaklar

Sütunun Bölümleri
Sütunun Bölümleri

Yapıların sahip olduğu örtü yüklerini tekil noktalardan iletmesi durumunda, ayak ve sütunlar düşey taşıyıcı elemanlarını oluştururlar. Tek bir parçadan oluşan ya da birkaç bloğun oluşturduğu düşey yapı elemanlarına sütun adı verilir.

Sütunlar birden fazla blok ile oluşturulduklarında ağaç ya da bronz kenetlerle birleştirilirler. Çokgen ve daire kesite sahip sütunların taşıdığı kiriş ya da kemer yüklerini toplayabilmek için sütün başlığı; sahip olduğu yükü diğer yapı elemanlarına yaymak için ise sütun tabanı inşa edilir.

Yatay kesiti sütunlardan daha büyük olan ve duvar gibi örülerek oluşturulan düşey taşıyıcılara ayak adı verilir.

Ayaklarda meydana gelebilecek bir çatlak, yapının stabilitesini bozabilir. Bu da yapının tamamen yıkılmasına sebep olabilir. Bu durumdan dolayı, bu tür elemanların dikey ekseninde çekme gerilmesi oluşturmayacak ve 1/3  oranından fazla olacak şekilde büyük kesit boylarına ihtiyacı vardır.

Tarihi Yapılarda Kullanılan Taşıyıcı Sistemler

Duvarlar

Kullanılan malzemelerine göre sınıflandırabileceğimiz (taş, tuğla, kerpiç) ve mekan örtüsündeki yükleri zemine ileten düşey düzlemsel yapı elemanlarına duvar adı verilir. Duvarların yatay ve düşeyde bulunan yükleri taşıyabilmesi için bir bütün halinde çalışması gerekir. Bu bütünlüğü sağlayabilmek için ise taşlar ve tuğlalar birbirlerine kenet, harç ve hatıllarla bağlanırlar.

Eski ustaların duvarlarla ilgili, depreme karşı önlem olarak uyguladıkları bir yöntem vardır. Duvar yüksekliğinin, tabandaki duvar kalınlığının 8 katını geçmediği yapıların depreme karşı dayanıklı olduğunu söylemişlerdir. Bu halihazırda doğruluğu araştırılan bir söylentidir. Duvarların çok yüksek seçilmesinin sebebi ise, taşıdıkları yükten kaynaklanacak çekme gerilmelerini olabildiğince azaltmaktır ve aynı oranda basınç gerilmelerini de arttırmaktır.

Tarihi Yapılarda Kullanılan Taşıyıcı Sistemler
Taş Duvar

Temeller

Yapının sahip olduğu ağırlığı, doğa olaylarının sebep olduğu yükleri ve kullanım yüklerini yapının zeminine ileten taşıyıcı elemana temel adı verilir.

Günümüzde kullanılan yapı teknikleri düşünüldüğünde tarihi yapı tekniklerinin ilkel kaldığını söylememiz yanlış olmaz. Temel atma olanaklarından da bahsetmek pek mümkün değildir. Sahip olunan temel türleri de birkaç adetle sınırlıdır. Bu türleri şu şekilde sınıflandırabiliriz:

  • Yüzeysel Temeller
  • Derin Temeller

Yüzeysel Temeller 

Genellikle sağlam zeminlerde oluşturulan bu temeller; duvar altlarına gelen sürekli temellerden ve sütun ayakların altına gelen ayrık temellerden oluşur.

Ayrık ve sürekli temeller incelendiğinde, yatay olarak hizalanmış farklı boyutlardaki ahşap elemanların oluşturduğu ızgaralar veya mesnetlendirildiği görülebilir. Oluşturulan ızgaralar yapının taşıdığı yükleri daha büyük bir temel alanı yoluyla zemine iletir.

Ayrık Temel Kesiti
Ayrık Temel Kesiti

Derin Temeller

Daha çok su içine inşa edilen zeminlerde kullanılsa da dolgu ya da yumuşak zeminlerde de kullanılan, zemine çakılan kazıkların meydana getirdiği bir temel sistemine oturtulan temellere derin temel adı verilir.

Bu temellerde bozulma ve çürüme durumlarını sıfıra indirmek adına, ahşap kazıklar su içinde tutulmuş ve hava ile temasları kesilmiştir.

Döşemeler

Yapının dış mekanla veya üzerinde bulunduğu zeminle direkt olarak bağlantısını engelleyen yatay taşıyıcı elemanlara döşeme adı verilir.

Ahşap Döşeme
Ahşap Döşeme

Yapı döşemeleri inşa edildikleri malzemelerin cinsine göre farklı şekillerde adlandırılırlar. Döşemelerle ilgili olarak bir diğer bilgi ise, çeşitli yük aktarım şekillerinin dışında yapının genel davranışında bir etki yaratmamalarıdır. Ancak deprem konusunda yapıya olumlu etkileri mevcuttur. Yarattığı diyafram etkisi sayesinde yatay yük aktarımı döşemelerin önemini arttırır.

Volta Döşeme
Volta Döşeme

Anlatmaya çalıştığım tüm bu taşıyıcı sistemler olumlu ve olumsuz yanlarıyla geçmişten günümüze gelen, sağlam kalmayı başarabilen yapılarda kullanılmışlardır. Günümüzdeki yapıların, bu prensipler üzerine bilgi aktarılarak meydana geldiğini fark edebiliyor ve etkilerini hala görebiliyoruz.

Başka yazılarla görüşmek dileğiyle…


Sanal Şantiye sitesinden daha fazla şey keşfedin

Subscribe to get the latest posts sent to your email.

Kaynak: Hasan Ali MAHREBEL,TARİHİ YAPILARDA TAŞIYICI SİSTEM ÖZELLİKLERİ, HASARLAR, ONARIM VE GÜÇLENDİRME TEKNİKLERİ,2006,
Etiketler: KemerKubbesütuntarihi yapılartaşıyıcı sistemlertonoz
Paylaş70Tweet44Gönder
İnş. Müh. Ece Kayakcı

İnş. Müh. Ece Kayakcı

Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Yapı Malzemeleri Anabilim Dalı Yüksek Lisans

İlgili İçerik

Kesme / Kayma ve Eğilme Momenti Etkin Perdeler

- İnş.Müh. Fatih Taner Vural
Kesme / Kayma ve Eğilme Momenti Etkin Perdeler

Malum perdeler genelde kesme / kayma etkin olarak bilinirler. Oysa ki eğilme momenti etkin perdeler de vardır. Bodur diyebileceğimiz perdeler...

Devamını okuDetails

Radye Temel Nedir? Nasıl Uygulanır?

- Uğur Gener
Radye Temel Nedir? Nasıl Uygulanır?

Radye temel veya radye jeneral temel kelime anlamı itibariyle “bir yapıyı yer sularının çalışmasına karşı koruyan kaplama" anlamına gelmektedir. Yapı...

Devamını okuDetails

Kaba İnşaat Nedir? Maliyeti Nasıl Hesaplanır?

- Sanal Şantiye
Kaba İnşaat Nedir? Maliyeti Nasıl Hesaplanır?

İnşaat projelerinde en önemli aşamalardan biri kaba inşaattır. Bir yapının temelinden çatısına kadar tamamlanan bu aşama, yapının dayanıklılığını ve sağlamlığını...

Devamını okuDetails

APPLE PARK: Sürdürülebilir Mimarinin Merkez Üssü

- Sevcan Keleş
APPLE PARK: Sürdürülebilir Mimarinin Merkez Üssü

Mimar         : Foster + Partners Yer              : Apple Park, Cupertino Kaliforniya...

Devamını okuDetails
Please login to join discussion

En Çok Okunanlar

  • Hazır Beton Fiyatları 2025 – Haziran Ayı Güncel Fiyatlar

    Hazır Beton Fiyatları 2025 – Haziran Ayı Güncel Fiyatlar

    40401 paylaşım
    Paylaş 16160 Tweet 10100
  • Kira Sözleşmesi Örneği (PDF) – 2025 | Kira Sözleşmesinde Dikkat Edilecekler

    14093 paylaşım
    Paylaş 5580 Tweet 3488
  • Güncel Çimento Fiyatları – 2025

    11959 paylaşım
    Paylaş 4783 Tweet 2990
  • 2024 Yılı Bina Metrekare İnşaat Maliyet Bedelleri Yayımlandı

    6984 paylaşım
    Paylaş 2794 Tweet 1746
  • Radye Temel Nedir? Nasıl Uygulanır?

    11877 paylaşım
    Paylaş 4750 Tweet 2969

Son Yorumlar

  • İnşaat İşçilerine Belge Zorunluluğu Geliyor için İnş.Müh. Fatih Taner Vural
  • Devam Eden Bir Şantiyenin Şefliğini Devralırken Nelere Dikkat Edilmeli? için İnş.Müh. Fatih Taner Vural
  • İnşaat mühendisi maaş aralığı için İNŞ.MÜH. ALİ İSMAİL
  • Çin, Nükleer Füzyon Enerjisi Arayışında: Yapay Güneş için stefantraugott
  • Tünel Kalıp Uygulama Rehberi (Tüm Detaylarıyla) – PDF için ferhtulker

Sponsorlu İçerik



Sorular

  • Trapez Betonu Hakkında
  • TERAS KAT MI, ÇATI ARASI KAT MI?
  • riskli yapı tespiti için sınava yönelik çalışma
  • Yapı kullanma almak için ne yapılmalı?
  • minha etimolojisi

Bizi Takip Edin

Sanal Şantiye ®

Abone ol

Sanal Şantiyeye abone olmak ve e-posta ile bildirimler almak için e-posta adresinizi girin.

Diğer 201 bin aboneye katılın

Yasal Uyarı

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Madde Ek-4 “…hak sahiplerinin başvuruları üzerine ihlâle konu eserler içerikten çıkarılır. Bunun için hakları haleldar olan gerçek veya tüzel kişi öncelikle bilgi içerik sağlayıcısına başvurarak üç gün içinde ihlâlin durdurulmasını ister.” hükmü uyarınca telif hakkı ihlali olduğunu düşündüğünüz yazı/resim/video vb. içerikleri bize bildirmeniz durumunda 3 gün içinde gerekli işlem yapılarak ilgili içerik kaldırılacaktır.

  • Hakkımızda
  • Yazarlar
  • Yazarlık
  • Kullanım Koşulları
  • Gizlilik Politikası
  • Reklam
  • Şikayet/İletişim
  • Site Haritası

© 2009 - ∞ Sanal Şantiye

Hoşgeldin!

Hesabınıza giriş yapın

Şifremi Unuttum Kaydol

Yeni Hesap Oluştur

Kayıt olmak için formu doldurun

Tüm alanlar zorunludur Giriş

Şifrenizi geri alın

Şifrenizi yenilemek için e-posta adresinizi veya kullanıcı adınızı girin

Giriş
Sonuç Bulunamadı
Tüm Sonuçları Görüntüle
  • Güncel
    • Haberler
    • Etkinlik
    • Konu Dışı
    • Teknoloji
    • Sponsorlu İçerik
  • Kütüphane
    • İnşaat Mühendisliği
      • Yapı
      • Yapı Malzemeleri
      • Ulaştırma
      • Mekanik
      • Hidrolik
      • Geoteknik
      • Yapı İşletmesi
      • Diğer Notlar
      • Deneyler
    • Deprem
    • İnşaat Programları
    • Kişisel Gelişim
    • Kitaplar
    • Staj
    • Makaleler
    • Şantiye
  • Kanun & Yönetmelikler
  • Güncel Malzeme Fiyatları
    • Güncel Demir Fiyatları
    • Hazır Beton Fiyatları İllere Göre
    • Çimento Fiyatları
    • Güncel Gazbeton Fiyatları
    • 2024 Birim Fiyatlar (Tüm Bakanlıklar)
    • 2025 Yılı Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri
  • Testler
  • Video
  • Soru Cevap
  • Yazarlar
  • Ekibe Katıl
  • Hakkımızda
  • Şikayet/İletişim
  • Giriş
  • Kaydol

© 2009 - ∞ Sanal Şantiye

Bu web sitesi çerezleri kullanır. Bu web sitesini kullanmaya devam ederek, çerezlerin kullanılmasına izin vermiş olursunuz. Gizlilik politikamızı inceleyin.