• Hakkımızda
  • Yazarlar
  • Reklam
  • Mobil Uygulamalarımız
  • Şikayet/İletişim
  • Giriş
  • Kaydol
Sanal Şantiye
  • Güncel
    • Haberler
    • Etkinlik
    • Teknoloji
    • Konu Dışı
  • Kütüphane
    • İnşaat Mühendisliği
      • Yapı
      • Mekanik
      • Geoteknik
      • Hidrolik
      • Ulaştırma
      • Yapı Malzemeleri
      • Diğer Notlar
      • Deneyler
    • Kanun & Yönetmelikler
    • İnşaat Programları
    • Yerbilimleri
    • Kitaplar
    • İş Güvenliği
    • Makaleler
    • Deprem
    • Şantiye
    • Sözlük
    • Staj
    • Kişisel Gelişim
  • Video
  • Blog
  • Test
  • Soru Cevap
  • TBDY 2018
  • Mimari
  • Fiyatlar
    • 2025 Yılı Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri
    • Güncel Demir Fiyatları
    • Güncel Hazır Beton Fiyatları
    • Çimento Fiyatları
    • Gazbeton Fiyatları
    • 2024 Birim Fiyatları | Tüm Bakanlıklar
Sonuç Bulunamadı
Tüm Sonuçları Görüntüle
  • Güncel
    • Haberler
    • Etkinlik
    • Teknoloji
    • Konu Dışı
  • Kütüphane
    • İnşaat Mühendisliği
      • Yapı
      • Mekanik
      • Geoteknik
      • Hidrolik
      • Ulaştırma
      • Yapı Malzemeleri
      • Diğer Notlar
      • Deneyler
    • Kanun & Yönetmelikler
    • İnşaat Programları
    • Yerbilimleri
    • Kitaplar
    • İş Güvenliği
    • Makaleler
    • Deprem
    • Şantiye
    • Sözlük
    • Staj
    • Kişisel Gelişim
  • Video
  • Blog
  • Test
  • Soru Cevap
  • TBDY 2018
  • Mimari
  • Fiyatlar
    • 2025 Yılı Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri
    • Güncel Demir Fiyatları
    • Güncel Hazır Beton Fiyatları
    • Çimento Fiyatları
    • Gazbeton Fiyatları
    • 2024 Birim Fiyatları | Tüm Bakanlıklar
Sonuç Bulunamadı
Tüm Sonuçları Görüntüle
Sanal Şantiye
Anasayfa Makaleler

Tarihi Yapıların Zeminlerinde Meydana Gelen Deformasyonlar Üzerine Bir İnceleme

İnş. Müh. Ülkücan Sütbaş - İnş. Müh. Ülkücan Sütbaş
23 Aralık 2021 - Güncelleme 23 Ağustos 2023
Kategori: Makaleler, Mühendislik Harikaları
0

Giriş

Yapılar; ilk çağlardan beri insanların çeşitli ihtiyaçlarına hitap eden mekânlardır. İnsanlar barınmak için evleri, bir yere erişim sağlamak için yolları ve köprüleri kullanmıştır. Zaman geçtikçe hastane, ibadet alanları ve okullar inşa etmişlerdir. Bu bağlamda tarihi yapılar kültürlerin görsel temsilcileridir. Nitekim Victor Hugo “Bakmasını bilenler, bir yüzyılın ruhunu ve bir kralın yüz ifadesini bir kapının tokmağında bile fark edebilirler.” diyerek tarihi yapıların önemini vurgulamıştır.

Tarihi Yapıların Zeminlerinde Meydana Gelen Deformasyonlar Üzerine Bir İnceleme
Şekil 1: Tarihi Akdamar Kilisesi / Myararat83 at Turkish Wikipedia, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons

Sorunlara çözüm bulmak için sorunun kökünün neye dayandığını bulmak sorunun yinelenmemesi açısından önem arz etmektedir. Yapılan çalışmalarla, meydana gelen deformasyon ve bozulmalar kaynaklarına göre alt başlıklara ayrılmıştır.

Tarihi yapılar, yığma yapı tekniğiyle inşa edilmiş yapılardır. İskelet sistemleri bulunmadığı için tüm duvarlar taşıyıcı perde görevini üstlenir. Yapı ağırlıkları fazla olduğu için basınç gerilmelerine karşı mukavemet gösterseler de genellikle çekme gerilmelerini karşılamakta zorlanırlar. Tüm bunlardan dolayı aktif fay hatları üzerinde bulunan ülkemizde, deprem gibi yatay kuvvetlerden kaynaklı deformasyonlar oluşabilmektedir.

İklimden kaynaklı yağış rejimi düzensiz bölgelerde sel taş kemerlerde ciddi hasarlara yol açmaktadır. Zeminde meydana gelen oturma hasarları tüm sistemi etkileyerek çatlaklara neden olabilmektedir. Asit yağmurlarına ve rutubete bağlı bozulmalar hatta parça kopmasına varabilen etkiler gözlemlenmiştir.

Tüm bu etkilerin yanında insanlardan kaynaklanan hatalı onarımlar, savaşlar ve yangınlar, tarihi yapıların deformasyon ve bozulmalarına neden olmaktadır. Bu yazıda, zeminden kaynaklanan deformasyon ve bozulmalar literatür taramaları ışığında ayrıntılı bir şekilde incelenecektir.

Zeminden Kaynaklanan Deformasyon ve Bozulmalar

Tarihi yapılarda görülen zemin kaynaklı hasarları altı grupta toplarsak, bunlar; oturmalar, ayrışmalar, kabarma ve şişme, parça kopması, çatlaklar ve kaymalardır (Köseoğlu, 1896).

Gerek ayrışma gerekse kabarma, şişme şeklinde ortaya çıkan hasarların nedeni yapı malzemesinde meydana gelen fiziksel ve kimyasal reaksiyonlardır. Örneğin ayrışmaya neden olacak kimyasal etki, dış ortamdan kaynaklanan sülfat etkisi olabilir iken fiziksel etki ise donma çözülme olabilmektedir (Namlı, 2001).

Parça kopmasına neden olan etkiler incelenirken hasara sebep olabilecek atmosfer etkisi, iç sıcaklık yükselmesi, kimyasal reaksiyonlar gibi faktörlerin yanı sıra deprem ve benzeri şok dalgalarının da etkisi üzerine düşünülmelidir (Namlı, 2001).

Zeminden kaynaklanan çatlaklar genellikle oturmalar sonucunda meydana gelmektedir. Temel oturmalarının başlıca nedenleri; yer altı su seviyesinin değişmesi, taşıyıcı sistemde yapılan değişiklikler, yapı çevresinde yapılan kazı çalışmaları, yetersiz drenaj yapılması, yapı kazıklarının çürümesi, deprem ve çevresel (trafik v.s.) etkiler olarak sayılabilir.

Yer Altı Su Seviyesinin Değişmesi

Yer altı su seviyesinin alçalması sonucunda boşluk suyu basıncı düşer. Dolayısıyla su içinde yüzen zemin tanelerinin ağırlığı artar ve alttaki zemine ilave yükler binmesiyle yeniden oturmalar başlar. Yer altı su seviyesinin düşmesi sonucunda zeminin kurumasına bağlı olarak rötre çatlakları da oluşabilmektedir. Yer altı su seviyesinin yükselmesiyle zeminin doygun hâle geçmesiyle taşıma gücü azalır. Bundan dolayı meydana gelen oturmalar belirli bir sınırı aştığında deformasyonlara neden olabilmektedir.

Tarihi Yapıların Zeminlerinde Meydana Gelen Deformasyonlar Üzerine Bir İnceleme
Şekil 2: Lorsferd Köprüsü

Taşıyıcı Sistemde Meydana Gelen Yük Değişimleri

Taşıyıcı sistemde meydana gelen değişimler, yük sisteminin değişmesine ve temelin farklı biçimlerde zorlanmasına neden olabilmektedir. Akarsu yatağının yön değiştirmesi sonucunda köprülerin temellerinde oyulmalar oluşmaktadır. Bu oyulmaların büyümesi neticesinde köprülerde bazı oturmalar meydana gelmektedir. Bu oturmalar çatlaklara ve kırılmalara sebep olabilmektedir (Ural vd, 2007).

 

Tarihi Yapıların Zeminlerinde Meydana Gelen Deformasyonlar Üzerine Bir İnceleme
Şekil 3: Köprüde Zemin Hasarları

Kazıkların Çürümesi

Tarihi yapı temellerinde ahşap kazık kullanımı görülmektedir. Ahşap kazıklar havayla temas ettikleri zaman çürümeye uğrayabilirler. Çürüme sonucunda zeminde oturmalar meydana gelebilir.

Yapı Çevresine Yapılan Kazılar

Yapı çevresinde farklı amaçlar için yapılan kazılar heyelan ve kaymalara neden olabilmektedir. Oluşan boşluklar, temel ve zeminin dengesini bozacağı için deformasyonlara sebep olabilmektedir.

Sıvılaşma

Sıvılaşma, zeminin deprem dalgaları gibi dinamik dalgaların şok etkisiyle zeminin mukavemetini geçici olarak kaybetmesidir. Kumlu-siltli zeminlerde görülür. Tarihi yapılarda hasara neden olabilmektedir.

Sonuç

Bu yazıda deformasyon ve bozulmanın zemin kaynaklı nedenleri incelenmiştir. Yapılan araştırmalar sonucunda tarihi yapıların hasarları hangi nedenle olursa olsun doğru malzeme ve teknikle güçlendirmesinin önemi bir kez daha anlaşılmıştır. Ancak burada mühendisin önce yapıdaki hasarın kaynağını bilmesi gerekir.

Ülkemizde koruma kurullarında inşaat mühendisi bulunmamaktadır. Yüzyıllara meydan okuyan yapılarda sanatın korunması kadar yapının ayakta kalması da büyük önem arz eder. Burada sorumluluk inşaat mühendislerine düşmektedir. Her alanda olduğu gibi tarihi yapılar konusunda da mesleğimize sahip çıkmalıyız.

Kaynaklar / References

  • HUGO, Victor. Notre Dame’ın Kamburu. İş Bankası Kültür Yayınları. 2019. XII. Basım. İstanbul. Sayfa 144.
  • NAMLI, Mücahit. Tarihi yapıların temel sistemleri ve temel takviyesi yöntemleri. 2001. PhD Thesis. Fen Bilimleri Enstitüsü.
  • YANIK, Yusuf; TÜRKER, Temel; ÇORUHLU, Berna. TARİHİ TAŞ KEMER KÖPRÜLERDE HASAR NEDENLERİ VE ONARIM TEKNİKLERİ.
  • URAL, A.; ORUÇ, Ş.; DOĞANGÜN, A. Doğu Karadeniz Bölgesi’ndeki Tarihi Kemer Köprülerin Onarım ve Güçlendirme Çalışmaları. Yapı Dünyası Dergisi, 2007, 132: 48-53.
  • MAHREBEL, Hasan Ali. Tarihi Yapılarda Taşıyıcı Sistem Özellikleri, Hasarlar, Onarım ve Güçlendirme Teknikleri. 2006. PhD Thesis. Fen Bilimleri Enstitüsü.

Sanal Şantiye sitesinden daha fazla şey keşfedin

Subscribe to get the latest posts sent to your email.

Etiketler: deformasyontarihi yapılarTarihi Yapıların Zeminlerinde Meydana Gelen Deformasyonlarzemin deformasyonu
Paylaş26Tweet17Gönder
İnş. Müh. Ülkücan Sütbaş

İnş. Müh. Ülkücan Sütbaş

İnşaat Mühendisi / Yüksek Lisans Öğrencisi / Tarihi Yapılar

İlgili İçerik

Türkiye Bina Taşıyıcı Sistem Tasarım Felsefesi Doğru Mu?

- İnş.Müh.Ahmet Çelikkollu
Türkiye Bina Taşıyıcı Sistem Tasarım Felsefesi Doğru Mu?

Belli bir tesir(kuvvet) altında, taşıyıcı sistem için amaçlanan performansa tasarım felsefesi denir. Amaçlanan performans taşıyıcı sistemin tamamen göçmesi olabilir, amaçlanan...

Devamını okuDetails

Mevcut Binaya Göre Bina Performans Analizi Hesap Yöntemi Seçimi

- İnş.Müh.Ahmet Çelikkollu
Mevcut Binaya Göre Bina Performans Analizi Hesap Yöntemi Seçimi

Bina performans analizi, deprem olmadan binanın hangi kolonunun, hangi kirişinin neresinin, ne kadar hasar göreceğinin belirlenmesidir. Daha net bir tanımla...

Devamını okuDetails

“D” Katsayısının Taşıyıcı Sistem Sünekliğine Etkisi

- İnş.Müh.Ahmet Çelikkollu
“D” Katsayısının Taşıyıcı Sistem Sünekliğine Etkisi

TBDY 2018’ de, Tablo 4.1 ‘de taşıyıcı sistem türlerine göre adına Dayanım Fazlalığı Katsayısı denilen “ D” ‘ler tablo halinde...

Devamını okuDetails

Wuppertal Asma Demiryolu

- Yük.İnş.Müh.Muhammed Demirkollu
Wuppertal Asma Demiryolu

Wuppertal Asma Demiryolu Almanya'nın Köln ve Dortmund şehirlerinin arasında bir yer olan Wuppertal dünyaca ünlü ters monoray asma bir demiryoluna...

Devamını okuDetails
Please login to join discussion

En Çok Okunanlar

  • Hazır Beton Fiyatları 2025 – Şubat Ayı Güncel Fiyatlar

    Hazır Beton Fiyatları 2025 – Şubat Ayı Güncel Fiyatlar

    40353 paylaşım
    Paylaş 16141 Tweet 10088
  • Kira Sözleşmesi Örneği (PDF) – 2025 | Kira Sözleşmesinde Dikkat Edilecekler

    14082 paylaşım
    Paylaş 5576 Tweet 3485
  • Güncel Çimento Fiyatları – 2025

    11946 paylaşım
    Paylaş 4778 Tweet 2986
  • 2024 Yılı Bina Metrekare İnşaat Maliyet Bedelleri Yayımlandı

    6984 paylaşım
    Paylaş 2794 Tweet 1746
  • Radye Temel Nedir? Nasıl Uygulanır?

    11874 paylaşım
    Paylaş 4749 Tweet 2968

Son Yorumlar

  • İnşaat İşçilerine Belge Zorunluluğu Geliyor için İnş.Müh. Fatih Taner Vural
  • Devam Eden Bir Şantiyenin Şefliğini Devralırken Nelere Dikkat Edilmeli? için İnş.Müh. Fatih Taner Vural
  • İnşaat mühendisi maaş aralığı için İNŞ.MÜH. ALİ İSMAİL
  • Çin, Nükleer Füzyon Enerjisi Arayışında: Yapay Güneş için stefantraugott
  • Tünel Kalıp Uygulama Rehberi (Tüm Detaylarıyla) – PDF için ferhtulker

Sponsorlu İçerik



Sorular

  • Trapez Betonu Hakkında
  • TERAS KAT MI, ÇATI ARASI KAT MI?
  • riskli yapı tespiti için sınava yönelik çalışma
  • Yapı kullanma almak için ne yapılmalı?
  • minha etimolojisi

Bizi Takip Edin

Sanal Şantiye ®

Abone ol

Sanal Şantiyeye abone olmak ve e-posta ile bildirimler almak için e-posta adresinizi girin.

Diğer 201 bin aboneye katılın

Yasal Uyarı

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Madde Ek-4 “…hak sahiplerinin başvuruları üzerine ihlâle konu eserler içerikten çıkarılır. Bunun için hakları haleldar olan gerçek veya tüzel kişi öncelikle bilgi içerik sağlayıcısına başvurarak üç gün içinde ihlâlin durdurulmasını ister.” hükmü uyarınca telif hakkı ihlali olduğunu düşündüğünüz yazı/resim/video vb. içerikleri bize bildirmeniz durumunda 3 gün içinde gerekli işlem yapılarak ilgili içerik kaldırılacaktır.

  • Hakkımızda
  • Yazarlar
  • Yazarlık
  • Kullanım Koşulları
  • Gizlilik Politikası
  • Reklam
  • Şikayet/İletişim
  • Site Haritası

© 2009 - ∞ Sanal Şantiye

Hoşgeldin!

Hesabınıza giriş yapın

Şifremi Unuttum Kaydol

Yeni Hesap Oluştur

Kayıt olmak için formu doldurun

Tüm alanlar zorunludur Giriş

Şifrenizi geri alın

Şifrenizi yenilemek için e-posta adresinizi veya kullanıcı adınızı girin

Giriş
Sonuç Bulunamadı
Tüm Sonuçları Görüntüle
  • Güncel
    • Haberler
    • Etkinlik
    • Konu Dışı
    • Teknoloji
    • Sponsorlu İçerik
  • Kütüphane
    • İnşaat Mühendisliği
      • Yapı
      • Yapı Malzemeleri
      • Ulaştırma
      • Mekanik
      • Hidrolik
      • Geoteknik
      • Yapı İşletmesi
      • Diğer Notlar
      • Deneyler
    • Deprem
    • İnşaat Programları
    • Kişisel Gelişim
    • Kitaplar
    • Staj
    • Makaleler
    • Şantiye
  • Kanun & Yönetmelikler
  • Güncel Malzeme Fiyatları
    • Güncel Demir Fiyatları
    • Hazır Beton Fiyatları İllere Göre
    • Çimento Fiyatları
    • Güncel Gazbeton Fiyatları
    • 2024 Birim Fiyatlar (Tüm Bakanlıklar)
    • 2025 Yılı Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri
  • Testler
  • Video
  • Soru Cevap
  • Yazarlar
  • Ekibe Katıl
  • Hakkımızda
  • Şikayet/İletişim
  • Giriş
  • Kaydol

© 2009 - ∞ Sanal Şantiye

Bu web sitesi çerezleri kullanır. Bu web sitesini kullanmaya devam ederek, çerezlerin kullanılmasına izin vermiş olursunuz. Gizlilik politikamızı inceleyin.