İçindekiler
Agrega Nedir?
Agrega 100 mm’ye kadar çeşitli boylarda doğal veya yapay olarak elde edilebilen kum, çakıl, kırma taş gibi yoğun mineral içeren malzemelere genel olarak verilen addır. Agrega çeşitleri 3 farklı kıstas altında sıralanabilir. Bunlar;
1- Elde Ediliş Şekillerine Göre
2- Birim Ağırlıklarına Göre
3- Tane Boyutlarına Göre
1-Elde Ediliş Şekillerine Göre
Doğal Agregalar
Doğal agregalar genellikle yamaç gibi yapılardaki kaya parçalarının kopup dip kısımda birikmesiyle veya akarsu yapılarının içindeki kaya parçalarının suyun durgun bir yerinde birikmesiyle meydana gelirler.
Doğal agregalar yuvarlanma veya taşınma sonucunda sürtünme kuvvetine maruz kaldıkları için genellikle yuvarlak yapıdadırlar. Sürtünme sonucu aşınan maddedeki zayıf ve yumuşak tanelerin elimine olması sonucu maddenin geriye sadece sert ve sağlam kısmı kalmaktadır.
Kırmataş, çakıl, kum, ponza taşı ve magnetit, barit gibi agregalar doğal agregalardır.
Deniz, göl gibi akarsulardan elde edilen agregalar içerisinde tuz barındırdığından dolayı çelik donatıda korozyona neden olabilmektedirler. Aynı zamanda tuz rutubet yaptığından dolayı ortamın nemli olmasına da neden olmaktadır. Bu yüzden taşıyıcı elemanlarda pek tercih edilmezler.
Doğal agrega olan deniz kumu da içerisinde midye, istiridye gibi deniz canlılarının kabuklarının bulunması betonun yerleştirilmesini güçleştirmekte, çatlamaya ve parçalanmaya neden olmaktadır.
Yapay Agregalar
Yapay agregalar, bir endüstri tesisinden yan madde veya atık madde olarak ortaya çıkan malzemenin ikinci bir ısıl işlem sonucu beton yapımında kullanılır hale getirilmesiyle oluşturulurlar.
Doğal agregalar genelde hafif dayanımlı olup, düşük ağırlıklı ve gözenekli bir yapıya sahiptirler. Bu yüzden genellikle hafif beton üretiminde veya ses, ısı gibi nedenlerden dolayı hacimleri bölmek amacıyla üretilen betonlarda kullanılmaktadır.
Birim Ağırlıklarına Göre
Hafif Agregalar
Hafif agregalar, betonun birim ağırlığını azaltmak amacıyla kullanılan, birim ağırlıkları 2,00 kg/dm³ olan agregalardır. Genellikle gözenekli yapıya sahip olan hafif agregalari kullanıldığı betonda ses ve ısı yalıtımı özelliği kazandırmaktadırlar.
- Hafif agregaların basınç, çarpma ve aşınmaya karşı olan dayanımları düşüktür. Su emme ve boşluk oranları ise yüksektir.
- Bu agrega türüne örnek olarak ponza, bims , kil, perlit ve volkan tüfleri vb. verilebilir.
- Bu agregalar doğada doğal halde bulundukları gibi dolaylı yollardan yapay olarak da elde edilmektedirler.
- Ekonomik bakımdan incelendiğinde ise hafif agregalardan oluşturulan betonlar, normal agregalardan oluşturulan betonlara göre daha maliyetli olmaktadırlar.
Ağır Agregalar
Ağır agregalar , ağır beton elde etmek amacıyla kullanılan , birim ağırlığı 3,20 kg/dm³’den büyük olan agregalardır.
- Ağır agregalar kullanılarak oluşturulan ağır betonun amacı; radyasyon yayan zararlı ışınlara karşı bir zırh görevi görmektir. Bu beton türü genel olarak nükleer santrallerde ve hastanelerin röntgen odaları gibi zararlı ışın yayan mekanlarda kullanılmaktadır.
- Bu agrega türü doğal olarak bulunabildiği gibi yapay olarak da elde edilebilmektedir.
- Barit, manyetit, limonit vb.leri doğal agrega türüne girerken çelik ve demir hurdası gibi atık maddeler ise yapay agrega türüne girmektedir.
- Ekonomik bakımdan ise hem malzeme olarak hem de işçilik açısından normal agregaya göre daha pahalıdır.
Tane Boyutlarına Göre
İnce Agrega
İnce agregalar, 4 mm’lik göz açıklıklı kare gözlü elekten veya 7 mm çaplı yuvarlak delikli elek üzerinden geçen agregalardır. Örnek olarak kum verilebilir.
İnce agregalar sert ve sağlam yapıda olmalıdırlar.
İri Agrega
Kalın agregalar, 4 mm’lik göz açıklıklı kare gözlü elekten veya 7 mm çaplı yuvarlak delikli elek üzerinden geçemeyen agregalardır. Örnek olarak çakıl ve kırma taş verilebilir.
Karışık ( Tüvenan) Agrega
Taş ocağında olduğu gibi elenmemiş halde bulunan , ince ve iri agregayı bir arada bulunduran karışık agregalardır. Bu agrega türü genelde dolgu malzemesi olarak kullanılmaktadır. Lakin zorunlu kalmadıkça kullanılması pek tavsiye edilmemektedir.
Kaynaklar / References
Yapı Malzemesi 2, Osman Şimşek, Seçkin Yayınevi
Yapı Malzemesi Ve Deneyleri - Müslim Avcıoğlu
