Betonarme Prefabrike Yapı ve Projelerine Genel Bir Bakış

Betonarme Prefabrike Yapı ve Projelerine Genel Bir Bakış

Ülkelerin teknolojilerin etkisiyle her alanda gelişmelere sahne olduğu bir zamandayız. İnşaat sektörü de bazen bu teknolojilere öncülük etmekte bazen de yenilikleri kendi çerçevesinde özümsemektedir. Bunun etkisiyle sanayileşmenin ve üretime en hızlı şekilde başlayabilmenin önemi her gün biraz daha önem kazanmaktadır.

İnşaatın hızlı, güvenli ve doğru uygulama ile birleştirilerek neticelendirilmesi önemli konular arasında neredeyse insanların barınma ihtiyacından beri yer almıştır. Ülkelerin ekonomisinin lokomotiflerinden biri olan sanayiler içindeki inşaat yapı türlerinden prefabrik yapılar özellikle son yıllarda öne çıkmıştır. Gelişen hesap yöntemleri ile güvenliklerinin yanında hızlı üretim ve montaj yetenekleriyle popüler olmaktadır. Prefabrik yapıların her geçen gün uygulama alanları da genişlemektedir (Fabrika, Okul, Bina, Menfez, Köprü, Çevre Duvarı, Tribün, İstinat Duvarı vb. ). Prefabrik yapılar; öngerme ve ardgerme teknolojileri, yapılan ve yapılacak araştırmalar ile inşaat sektöründe yeni gelişmelere de öncülük etmeye devam edecektir.

Şekil.1: Betonarme Prefabrik Fabrika Yapısı

Betonarme Prefabrik Yapı Nedir?

Prefabrik dendiğinde günümüzde genel olarak taşıyıcı sistemi çelik olan prefabrik evler (Şekil.2) vatandaşlarımızın ve potansiyel müşterilerin ilk aklına gelen yapılardır. Betonarme Prefabrik Yapı (Şekil.1) ise büyük açıklıkları geçmemizi sağlayan, genellikle fabrika yapıları olmakla birlikte ihtiyaca göre farklı türden yapılarında inşaa edilebildiği, özel hesapları (öngerme, ardgerme, eleman mesnet ağzı, kısa konsol vb.) yapılan ve bunlarla birlikte yönetmelik şartlarına göre projelendirilen ÖNÜRETİMLİ BETONARME yapı türü olarak tanımlanabilir. Hızlı ve kaliteli olarak önceden üretilip, altyapının hızlı bir şekilde bitirilebilmesi ile de çok kısa sürede büyük yapıların yapılmasına olanak vermesi, bu yapıları olukça popüler bir konuma gelmesini sağlamıştır.

Şekil.2: Çelik Prefabrik Ev

Yazımızın devamında betonarme prefabrik bir fabrika yapısının projelendirme aşaması, üretim ve montaj sonrası durumlarından kısaca bahsedip, Betonarme prefabrik yapı inşaat aşamaları hakkında dikkat edilmesi gerekenler ve genel bir ön bilgilendirme yapmaya çalışacağız.

Betonarme Prefabrik Yapı Projelendirme Aşamaları

Teklif ve pazarlama departmanları müşteri aradığı gibi müşterilerde kendi teklif araştırmalarını yaparak düşünülen yatırım için arayışlar yapabilir. Teklif ve öntasarım verilerinin kesin hesap ve uygulamaya yakın olması her iki taraf içinde önemli bir konudur. Bu noktada yapının “Hangi amaçla kullanılacağı? Yapının yüksekliği? Yapının bulunduğu parsel için Zemin Etüt ve/veya Geoteknik Rapor bilgileri? Arakat ve varsa vinç yükü bilgileri? Çatıda TS498’e göre yapı bölgesine uygun alınacak kar ve rüzgâr yükleri ile varsa ilave makine ve güneş paneli yükleri? vb.” bilgileri ve ihtiyaç olan ilave bilgilerin (konsol olması, ekstra yükler vb.) hepsi doğru tespit edilmeli ve proje bunlara göre planlanmalıdır.  Mimari ve statiğin uyumu için bu iki birimin bir biri ile iletişimde olması da önemlidir.

(Bu noktada yazımızı okuyacak potansiyel yatırımcılarımız için tavsiyem sahip oldukları parsele ait zemin bilgilerinin önceden doğru tespit edilmesi için zemin ve/veya geoteknik etüt çalışmalarını mümkünse tekliften önce yaptırmış olmalarıdır. Eğer bu yapılırsa, zemindeki durumlar net olarak önceden bilindiği için daha doğru teklif süreci başlatılmış olur. Aksi durumda sonradan yapılacak bir zemin etüt ile kabul edilen ve öngörülen verilerin tutarsız olması teklif ve projenin revize olmasını gerektirip öngörülmeyen maliyetlere sebep olabilir. Fazladan zaman ve işgücü kaybı da ayrı bir sorundur.)

Betonarme Prefabrik Statik Ruhsat Projesi

İş alındı. Mimari hazırlandı. Zemin etüt bilgileri verildi. İş alımıyla birlikte mimari ile iletişimde olan Statik proje birimi de ruhsat projesi hazırlığına başladı. Ruhsat projesi; yürürlükteki standartlar (TS500-TS498-TS3233 vb.) ve yönetmeliklere (Deprem Etkisi Altında Binaların Tasarımı İçin Esaslar-TBDY 2018)  uygun olmak zorundadır. Betonarme prefabrik yapılardan yönetmeliğin 8.Bölümün’de bahsedilmiştir. Ayrıca, bu bölümden ilgili bölümlere atıflar yapılmıştır. Örneğin, Deprem Hesabının 4. Bölüme göre yapılacağı ve Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısı (R) ile Dayanım Fazlalığı Katsayısının (D) Tablo 4.1’den alınacağı gibi.

Statik ruhsat raporu, raporun verileceği kurumun yapısına uygun bir kapak ile başlamalıdır. Proje kontrol ve müelliflerinin imza yerleri açıkça belirtilmelidir. İçindekiler kısmı olmalıdır.

Rapor formatına uygun olarak proje hakkında bilgilerin verildiği sayfalarda; deprem yönetmeliği ve standartlara göre; deprem hesap kriterleri, yapı yükleri (çatı, arakat vb.), AFAD spektrum bilgileri ve taşıyıcı sistem davranış katsayısı (R), Dayanım Fazlalığı Katsayısının (D), Bina önem katsayısı (I), yapı cinsine göre hareketli yük katılım katsayısı (n), Zemin taşma gücü ve zemin cinsi bilgileri (Zemin Etüt raporu ile uyumlu olmalı) ile kullanılacak malzeme ve çelik bilgileri anlaşılır olarak yazılmalıdır. Rapor içinde bunlarla birlikte; yapının adresi, aks ölçüleri, yapı parsel ve kitle bilgileri, yapı yükseklik, arakat ve ekstra yük durumları ile hesaplarda kullanılan programların da genel bilgileri anlaşılır olarak verilmelidir.

Yapı etkin göreli kat ötelenmesi, bitişik yapılar olması durumunda yapılar arasındaki derz mesafeleri, ikinci mertebe etkilerinin yönetmelik kabul edilen sınırlarda kaldığı, elemanların kesme dayanımları, kısa konsol hesapları da gösterilmelidir.

Prefabrik elemanların farklı her tipi için hesapları gösterilmelidir (Kolonlar, Kirişler, Döşemeler). Hesap sonuçlarının orijinal program sonuç çıktıları rapora eklenmeli ve en olumsuz koşul kabulleri, kullanılan kombinasyonlar gösterilmelidir.

Yapıda farklı merdivenler olması durumunda her merdiven için hesap yapılmalı ve gösterilmelidir. Temel tipinin seçimine göre Tekil veya sürekli temeller birbirlerine bağ hatılları ile bağlanmalıdır. Bağ hatılları yönetmeliğin verdiği minimum koşulları sağlamalıdır (Bölüm 16.8.5.-TBDY  2018).

Betonarme Prefabrik Yapı Proje Çizimleri

Ruhsat projesi çiziminde mimari ile aks isimleri ve ölçüleri, yapı kitlesi, kolon boyut ve yönleri varsa arakat ve vinç yönleri uyumluluğu mutlaka sağlanmalıdır. Çizimlerde farklı her bir tip temel ve prefabrik elemanlar için detay çizimleri verilmelidir. Temel üst kotu ile mimari doğal kot uyumuna dikkat edilmelidir.

Ruhsat Projesi ile birlikte artık projenin uygulama montaj projesi de kontroller sonrası  hazırlanmış olur. Ruhsatın alınması ile mimari, statik ve kullanıcının organizasyonu tamamlanmıştır. Uygulama projesine göre yapılacak yapının her bir elemanın hesaplara uygun olarak fabrikada üretim resimleri hazırlanır ve kontrol edilerek yapılan planlamaya göre üretime verilir.

Planlama teklif aşamasından başlayıp son elemanın sahada yerine montaj edilmesine kadar süren önemli bir aşamadır. Planlama aradaki tüm süreçleri, yani projelendirme, üretim ve montajı kapsar.

Temel projesine göre alt yapı imalatları tamamlandığında montaj öncesi soket üst ve dip kotları, aks ölçüleri gibi noktaların son kontrolü yapılarak montaj planına uygunluğu kontrol edilir. İlgili idarenin de onayının alınması ile montaj ekibi fabrika da üretilen elemanları kolonlardan başlayarak sırasıyla soketlere montaja başlar. Devamında oluk kirişi, çatı makas kirişi, aşık kirişi varsa arakat kirişleri ve cephe panelleri ile bir lego gibi birleştirerek yapıyı projesine uygun olarak montaj ederek tamamlar.

Kalan alt yapı ve çevre düzenlemeleri ile gerekli prosedürler tamamlandığında yapı kulanım alınarak betonarme prefabrik fabrikamız çalışmasına başlayabilir.

Fabrika İçi	Fabrika Dışı

Türkiye’de Betonarme Prefabrik Yapıların Gelişiminde Etkin Kurumlar 

Ülkemizde üniversitelerimizin İnşaat Mühendisliği Yapı Anabilim Dallarının bir kısmında halen Betonarme Prefabrik Yapı Teknolojisi ve bu yapıların deprem ve afetlerde davranışları incelenmektedir. Ayrıca, Türkiye Prefabrik Birliği’nin bünyesindeki tecrübeli bilim insanlarımız da Türkiye Prefabrik sektörünün gelişimine verdikleri eğitimlerle birlikte, uygulayıcıların denetlenmesinde etkin rol oynamaları ilede ülkemiz açısından prefabrik yapıların kaliteli ve güvenli tasarlanmasına yardımcı olmaktadırlar. Özellikle proje departmanında çalışan ve çalışacak olan tüm arkadaşlarımız da bu gelişmeleri inşaatın her alanı için yakından takip etmelidir. 

Bu yazımızın prefabrik yapılar ve türleri arasındaki farkın anlaşılması, betonarme prefabrik proje ve statik projeler hakkında bir fikir oluşturmasını temenni eder ve sabrınız için teşekkür ederim.