Van Depreminden, Elazığ Depremine | Türkiye’de Kaydedilmiş En Büyük Depremler

Dünyanın bir gerçeği olan Depremler üzerine olabildiğince çok fazla içerik hazırlamaya çalışıyoruz. Çünkü bu felaketten dolayı birçok vatandaşımız hayatını kaybedebiliyor ve ülkemiz çok fazla mali zarara uğrayabiliyor. Bu da depremi tam olarak anlayamadığımızdan kaynaklanıyor.  Geçmişini bilmeyen geleceğine yön veremez felsefesine dayanarak, ders almamız gereken  eski depremleri içeren bir listeye başladık. Önceki yazımızda Dünyadaki en büyük depremlerinden bahsetmiştik  tıklayarak o yazıya ulaşabilirsiniz.

Bu yazımız ise Türkiye’de meydana gelmiş en büyük depremleri içeriyor. Sırasıyla en küçüğünden, en büyüğüne kadar geçmişe gideceğiz.

 

2004 Doğubayazıt Depremi | 5.1

 

 Doğubayazıt depremi, 2 Temmuz 2004 tarihinde 01:30’da Ağrı’nın Doğubayazıt ilçesinde 5.1 veya 5.2  büyüklüğünde meydana geldi. Deprem sonucu 18 veya bazı kaynaklara göre 17 kişi öldü. Deprem sonucu 32 kişi de yaralanmıştır. Depremde en büyük hasarı Yığınçal köyü görmüş, Kutlubulak ve Sağlksuyu köylerinde de hasar meydana geldi. Kandilli Rasathanesi’ne göre depremde 1000 bina hasar almıştır. Deprem, Ağrı, Iğdır, Kars ve Türkiye-İran sınırının İran tarafında, sınıra yakın olan bölgelerde hissedildi. Depremin şiddeti VII, derinliği ise 5 km veya 27.1idi.

 

2019 İstanbul Depremi | 5.8

2019 İstanbul depremi, 26 Eylül 2019’da  13:59’da İstanbul’un güney batısını sarsan 5.8 büyüklüğünde bir depremdi. Depremde bir kişi kalp krizi sebebiyle öldü, çoğu panik sebebiyle 43 kişi yaralanandı. Deprem İstanbul, Tekirdağ, Kırklareli, Kocaeli ve Sakarya’dan da hissedildi. 

Depremin ardından 300’den fazla artçı sarsıntı gerçekleşti.

1926 Kars Depremi | 6.0

Deprem 22 Ekim yerel saat ile 21.59’da Kars’ta meydana geldi. 360 can kaybına yol açan ve 6.0 büyüklüğünde meydana gelen deprem. Mercalli şiddet ölçeğine göre en büyük şiddet VIII (Yıkıcı) olarak hissedildi.

 

1859 Erzurum Depremi | 6.1

Can kaybı en çok olan depremlerden biridir. 2 Haziran saat 10.30’da meydana geldi. 15.000 can kaybına yol açmış ve 6.1 büyüklüğünde meydana gelmiştir.  Mercalli şiddet ölçeğine göre en büyük şiddet IX (Şiddetli) olarak hissedildi.

 

 

1995 Dinar Depremi | 6.2

1 Ekim’de, Afyonkarahisar’ın Dinar ilçesinde meydana geliştir . 6.2 büyüklüğünde olan depremin merkez üssü Dinar yakınlarındadır.

 Deprem, 90 kişinin ölümüne ve, 200’den fazla kişinin yaralanmasına sebep olmuştur. Toplamda 2.473 ev büyük hasar, 1.218 orta hasar ve 2.076 ev hafif hasar gördü.

 

 

2010 Elâzığ Depremi | 6.0

8 Mart 2010 tarihinde Türkiye Saati ile 04.32’de Elâzığ’ın Karakoçan ilçesinde 6.0 büyüklüğünde meydana gelmiştir. Depremde ilk belirlemelere göre en çok hasar, Kovancılar ilçesine bağlı üç köyde meydana gelmiştir. Bölgede incelemelerde bulunan dönemin Sağlık Bakanı Recep Akdağ, 51 kişinin hayatını kaybettiğini ve 34 kişinin yaralı olduğunu açıklamıştır. Daha sonra ölen 10 kişinin iki kez sayıldığı açıklanmış ve ölü sayısı 41 olarak duyurulmuştur.

 

 

1998 Adana-Ceyhan depremi | 6.2

 1998 Adana depremi, yaklaşık 6,2 büyüklüğünde depremdir. Deprem, 27 Haziran 1998 tarihinde yerel saatle 16:55’te Çukurova olarak bilinen Türkiye’nin güney bölgesini vurdu.

Bu olay Türkiye’nin beşinci büyük şehri olan Adana ve Adana bölgesinin en kalabalık yöresi olan Ceyhan’ı ve bu iki şehir arasında Ceyhan Nehri boyunca yerleşmiş olan köylerde 145 kişinin ölümüne, 1.500 kişinin yaralanmasına ve binlerce kişinin evsiz kalmasına yol açtı. Ceyhan ilçesinde kayıpların ve hasarın çoğu binaların mühendislik yetersizliğinden kaynaklandı. Toplam ekonomik kayıp tahminen 1 milyar US$ dır. Depremde Adana’da 128 Osmaniye’de 7 Mersin’de 4 Hatay’da 5 kişi hayatını kaybetti.

 

2003 Bingöl Depremi | 6.4

1 Mayıs 2003 tarihinde  03.27’de gerçekleşen, Türkiye’nin doğusunu etkileyen, 6,4 büyüklüğündeki depremdir. Merkezi Bingöl’ün 15 km. kuzeyindeki Bingöl bölgesidir. Etkilenen bölgede en az 176 kişi öldü, 625 bina çöktü veya ağır hasara uğradı.

Çeltiksuyu’ndaki yatılı okulda koğuş bloku çöktüğünde 84 kişi hayatını kaybetti.

 

 

2002 Afyon Depremi | 6.5

23 Şubat 2002 tarihinde saat 10:11 de 6.5 büyüklüğünde meydana geldi. Yüzlerce binaya zarar veren felaket; 44 kişinin ölümüne ve 318 kişinin yaralanmasına neden oldu.

Afyon ilindeki 18 ilçenin 8’inde önemli hasar , Konya ilinin Akşehir ilçesinde bazı hasarlar olmuştur . Toplam 4.051 konut ve 339 ticari bina ya yıkıldı ya da ağır hasar gördü. 10,402 konut ve 884 ticari bina daha düşük ya da orta düzeyde hasar gördü. Çay şehri en çok hasara uğrayan ve en fazla ölümle sonuçlanan şehirdir .

En hasarlı bina tipi, kerpiç ve moloz dolgulu ahşap çerçevelerden ve ağır çatılardan oluşan geleneksel Himis tarzıydı. Bu bina tipinin çöküşü, bu depremde meydana gelen ölüm ve yaralanmaların çoğundan sorumluydu. 

 

1938 Kırşehir Depremi  | 6.7

19 Nisan yerel saat ile 00.59’da meydana geldi. 224 can kaybına yol açan ve 6.7 M_s büyüklüğünde meydana gelen deprem, Mercalli şiddet ölçeğine göre en büyük şiddet IX (Şiddetli) olarak hissedildi. Depremde 160 kişi hayatını kaybetti.

 

1975 Lice Depremi | 6.6

 6 Eylül 1975 tarihinde 12:20’de  Diyarbakır’ın Lice ilçesi ve köylerinde oluşan 23 saniye süren şiddetli yer sarsıntısı. Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü depremin büyüklüğünü 6,6 M_s olarak açıkladı. 2385 kişi öldü, 8149 bina hasar gördü veya yıkıldı. Bazıları maddi hasarlara sebep olan 3-4 ay süresince artçı sarsıntılar devam etti.

Yüzey dalgası büyüklüğü 6.6 olarak belirlenen deprem sonucunda Lice’de ve çevre köylerde 2.385 kişi yaşamını kaybetmiştir. Özellikle köylerdeki yapı malzemesinin kerpiç olması ölü sayısının artmasına sebep oldu. Depremin ardından ulaşım yetersizlikleri nedeniyle kırsal bölgelere yardımların ulaştırılması gecikti.

 

 

1966 Varto Depremi | 6.9

 19 Ağustos 1966 tarihinde Muş ilinin Varto ilçesinde meydana geldi. Büyüklüğü 6,9 M_s olan deprem sonucunda 2.394 kişi öldü.

Varto’da 1966 yılında iki deprem oldu. İlk deprem, 7 Mart 1966 tarihinde Türkiye saatiyle 03:16’da 5.6 M_s büyüklüğünde oldu. 14 kişinin ölümüne ve 75 kişinin de yaralanmasına yol açtı.

Aynı yıl ikinci deprem ise, 1966 Varto Depremi olarak anılan ve 19 Ağustos 1966’da Türkiye saatiyle 14:22’de meydana gelen doğal afettir. Depremin büyüklüğü 6,9 M_s olarak ölçüldü. Felaketin boyutu 2.394 ölü ve 1.489 yaralıya ulaşmıştır. Deprem, Varto’daki tüm yapıları mahvetmiştir.

 

1983 Erzurum Depremi | 6.9

30 Ekim 1983’te, Erzurum ve çevresinde büyük hasara ve önemli ölçüde can kaybına neden olan yer sarsıntısı. Büyüklüğü 6,9 M_s olan bu depremde 1.155 kişi ölmüş, 537 kişi yaralanmış, 3.241 konut ağır, 3 bin konut orta ve 4 bin konut hafif hasar görmüş, 30 bini aşkın hayvan telef olmuştur.

Kuzey Anadolu Fay Hattı’nın kuzeyinde yer alan bu bölgede özellikle kuzeydoğu-güneybatı ve kuzeybatı-güneydoğu gidişli doğrusal hatların varlığı göze çarpmaktadır. Deprem bölgesinde, depreme bağlı olarak boyları onlarca metreden birkaç kilometreye kadar değişen, genellikle kuzeydoğu-güneybatı gidişli, birbiriyle bağlantısız aralıklı ve basamaklı çok sayıda yarık gelişmiştir.

 

1971 Bingöl Depremi | 6.8

22 Mayıs 1971 tarihinde merkez üssü Türkiye’nin Bingöl ili olan depremin, büyüklüğü 6,8 M_s olarak ölçüldü. 878 kişi öldü, 700 kişi yaralandı, 9111 bina hasar gördü veya yıkıldı.

Depremin merkezi Bingöl merkeze 10 km mesafedeki Göynüksuyu Vadisi ile Çapukçur Ovası’nın kesiştiği yerdir. Ana depremden bir gün önce orta şiddetli bir yer sarsıntısı meydana geldi, ana depremden sonra 1 ay süreyle artçı sarsıntılar devam etti.

 

2020 Elâzığ Depremi | 6.8

 24 Ocak 2020 tarihinde yerel saatle 20.55’te Türkiye’nin Elâzığ ilinde meydana gelen, merkez üssü Sivrice olan ve yaklaşık 40 saniye kadar süren deprem. Kandilli Rasathanesi depremin büyüklüğünü 6.8 M_w, USGS ise 6.7 M_w olarak açıkladı.

Afet Ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Elazığ’ın Sivrice ilçesinde meydana gelen ve bir çok ilde hissedilen depremde hayatını kaybedenlerin sayısının 39’a yaralı sayısının ise bin 617’ye yükseldiğini duyurdu.  Yapılan son açıklamada ise 37’si Elazığ, 4’ü Malatya’da olmak üzere 41 kişinin hayatını kaybettiğini açıkladı.

 

1942 Niksar-Erbaa Depremi | 7.0

20 Aralık 1942 tarihinde yerel saat ile 17.05′ te meydana gelen ve tam olarak 3000 can kaybına yol açan 7.0 M_s büyüklüğünde deprem. Mercalli şiddet ölçeğine göre en büyük şiddet IX (Şiddetli) olarak hissedildi.

 

Gediz Depremi | 7.2

 Deprem 28 Mart 1970 tarihinde, 23.00’ten az sonra, merkezi Kütahya’nın batısındaki Gediz yöresinde meydana geldi.

Depremde Batı Anadolu sarsılmıştır. Bu depremi daha başka sarsıntılar takip etmiş ve haftalar sonra dahi farklı büyüklükte sarsıntılar ve ufak depremler hissedilmiştir. Depremin dış merkezi 39.2°K ve 29.5°D olarak verilmektedir. Sarsıntının büyüklüğü Richter ölçüsüne göre 7,6 idi. Depremin menşei tektoniktir.

Yaklaşık olarak 3000 km² genişliğindeki sarsıntı alanında takriben 3500 ev tamamen yıkılmış, 7000 ev ağır surette ve 10.600 den fazla bina da fazla ölçüde hasara uğramıştır. 33.000 aile, yaklaşık olarak 80.000 kişi barınaksız kalmış, 6 saniye süren depremde 800 kişi(yabancı kaynaklarda 1086 kişi) ölmüş ve 520 (yabancı kaynaklarda 1260 kişi) yaralanmıştır.

 

1999 Düzce Depremi | 7.2

 12 Kasım 1999 Cuma günü saat 18.57’de aletsel büyüklüğü 7.2 ve merkez üssü Düzce olan deprem, 30 saniye süreyle etkili olmuş, pek çok ilin yanı sıra Ukrayna’dan dahi hissedilmiştir.

Başbakanlık Kriz Yönetim Merkezi’nin açıklamasına göre, ölü sayısı 845, yaralı sayısı 4948, depremde hasar gören ve derhal yıkılması gereken bina sayısı 3395, yıkık ya da ağır hasarlı ev sayısı 12939, iş yeri sayısı ise 2450’dir. Depremden sonra Düzce ilçesi, Türkiye’nin 81. ili oldu.

 

 

Ekim 2011 Van Depremi | 7.2

23 Ekim 2011 günü Türkiye saati ile 13:41’de Van’da meydana gelen ve 25 saniye süren deprem. Depremin merkez üssü Van’a 17 kilometre uzaklıktakı Tabanlı köyüdür. Yapılan değerlendirmelerde depremin büyüklüğü; Kandilli Rasathanesi tarafından Richter ölçeğine göre 6.6M_w, ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu tarafından ise 7.2 M_w olarak duyuruldu. Kandilli Rasathanesi’nden daha sonra yapılan açıklamada, deprem şiddetinin merkez üssünde 9 olduğu belirtildi ve depremin moment büyüklüğü 7.2 M_w olarak düzeltildi.

Deprem, Ulusal Kuvvetli Yer Hareketi Gözlem Ağı’na bağlı 22 istasyon tarafından kaydedildi.

Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığına göre 30 Ekim’de depremden 604 kişiyi öldü ve 4.152 kişiyi yaralandı. Bölgede en az 11.232 bina hasar gördü; bunların 6.017’si yaşanamaz haldeydi.

 Hakkâri, Ağrı, Iğdır, Erzurum, Kars, Muş, Bitlis, Siirt, Batman, Mardin, Diyarbakır, Şanlıurfa gibi çevre illerde İran ve Kuzey Irak’ta da hissedilen depremde binalar yıkıldı, elektrik ve telefon hatları kesildi. Richter ölçeğine göre 7.2M_w büyüklüğündeki deprem, Cumhuriyet tarihi boyunca Anadolu’da meydana gelen en büyük depremlerden biri olarak kayıtlara geçti.

 

1944 Bolu-Gerede Depremi | 7.2

Gerede-Çerkeş olarak da bilinen Bolu depremi, 1 Şubat 1944 tarihinde yerel saat ile 05.22’de 7.2 M_s büyüklüğünde (tahmini) meydana gelen deprem. Mercalli şiddet ölçeğine göre en büyük şiddet IX–X (Şiddetli-Yoğun) olarak hissedildi.

 

1976 Çaldıran Depremi | 7.5

 24 Kasım 1976 tarihinde yerel saatle 12:22’de merkez üssü Van’ın Muradiye ilçesi Çaldıran bucağı olan 7,5 M_s büyüklüğündeki deprem. 3840 kişi öldü, 9232 bina hasar gördü. 2000 kilometrekarelik bir alandaki evlerin %80’i yıkıldı.

Depremin yanı sıra bölgede gece hava sıcaklığının -17 dereceye kadar düşmesi sonucu donma nedeniyle de ölümler oldu. Yağmur ve kar yağışları nedeniyle kurtarma ve yardım çalışmaları gecikti.

Deprem en çok Muradiye ve çevre ilçeler olan Erciş ve Özalp’de can ve mal kaybına sebep oldu. 3.304 kişilik nüfusa sahip Çaldıran’da evlerin %95’i yıkıldı ve 615 kişi öldü Ağrı iline bağlı Diyadin ve Taşlıçay ilçeleri dolayları da etkilendi.

7,9 M_s büyüklüğündeki 1939 Erzincan depreminden sonra o güne kadarki Anadolu’da yaşanan en şiddetli depremdir. Bölgenin yaşadığı en büyük depremlerden biri olan bu depremin büyüklüğü 7,5 M_s olarak ölçüldü. Birçok kişi deprem sonrasında evsiz kaldı.

 

1943 Tosya-Ladik Depremi | 7.2

27 Kasım günü yerel saat ile 00.20’de Kastamonu, Tosya’da meydana geldi. 4000 can kaybına yol açan ve 7.2 M_s büyüklüğünde meydana gelen deprem. Mercalli şiddet ölçeğine göre en büyük şiddet IX-X (Şiddetli-Yoğun) olarak hissedildi.

 

1999 Gölcük/ 17 Ağustos Depremi | 7.9

1999 Gölcük Depremi, İzmit Depremi, Marmara Depremi ya da 17 Ağustos 1999 depremi, 17 Ağustos 1999 sabahı, yerel saatle 03:02’de gerçekleşen, Kocaeli/Gölcük merkezli deprem. Richter ölçeğine göre 7,5 Mw büyüklüğünde gerçekleşen deprem, büyük çapta can ve mal kaybına neden olmuştur.

17 Ağustos depremi tüm Marmara Bölgesi’nde, Ankara’dan İzmir’e kadar geniş bir alanda hissedildi. Resmî raporlara göre 17.480 ölüm, 23.781 yaralanma oldu. 505 kişi sakat kaldı. 285.211 ev, 42.902 iş yeri hasar gördü.

Resmî olmayan bilgilere göre ise yaklaşık 50.000 ölü, ağır-hafif 100.000’e yakın yaralı olmuştur. Ayrıca 133.683 çöken bina ile yaklaşık 600.000 kişi evsiz kalmıştır. Yaklaşık 16.000.000 insan, depremden değişik düzeylerde etkilenmiştir. Bu nedenle Türkiye’nin yakın tarihini derinden etkileyen en önemli olaylardan biridir.

Deprem gerek büyüklük, gerek etkilediği alanın genişliği, gerekse sebep olduğu maddî kayıplar açısından son yüzyılın en büyük depremlerinden biridir. Depremin Türkiye’nin önemli bir sanayi bölgesi olan Marmara Bölgesi’nde meydana gelmiş ve çok geniş bir coğrafyayı etkilemiş olması, ülkede büyük sıkıntılara neden olmuştur.

 

1939 Erzincan Depremi | 7.8

Listenin en büyük depremi çoğumuzun da bildiği gibi Erzincan depremi. 26-27 Aralık 1939 tarihinde Erzincan’da meydana gelmiş beraberinden pek çok şiddetli yer sarsıntısı da getirmiştir. Yüzey dalgası büyüklüğü 7,9 richter ölçeği’ne göre büyüklüğü 7,2 olan deprem sonucunda toplam 32.962 kişi hayatını kaybetmiş, yaklaşık 100.000 kişi de yaralanmıştır. Oluşan deprem neticesinde 116.720 bina yıkılmıştır. Dünyanın büyük depremleri arasında sayılan bu deprem Türkiye’nin en ciddi deprem felaketlerinden birisi olarak tarihe geçmiştir. Can kayıplarının fazla olmasını bir nedeni de zorlu kış şartlarından dolayı yardımların güç koşullar altında ulaşmasıdır.

Türkiye’nin birinci derece deprem bölgesinde bulunan Erzincan, Kuzey Anadolu deprem kuşağının çok etkin bir bölümü olan Erzincan Ovası içindedir. Tarihi belgelere göre Erzincan son bin yılda 11 kez tümüyle yıkıma uğramıştır. Yerleşmenin bulunduğu zemin, akarsu çökellerinden oluşmuştur. Bu malzeme kentin yukarı kesimlerinde konglomeralaşmıştır. Orta bölümlerde birbirini izleyen çakıl ve kum katmanlarına rastlanır.Bu katmanlar oldukça yerleşmiş ve sıkı yapılıdır. 1939 depreminden sonra yerleşim alanı dışında bırakılmış olan eski şehrin zemini, kalın bir tarihi enkaz örtüsüyle kaplı yerleşmemiş akarsu birikintilerinden oluşmuştur. Erzincan’daki ilk bilinen deprem pontus zamanında olmuştur.

Liste bu kadar. Umarız ki bu liste daha fazla uzamaz. Şunu da unutmayalım ki, depremler yaşanmaya, vuku bulmaya devam edecek. Bunu durdurmak imkansız ama can ve mal kaybını minimuma indirmek mümkün ve bizim elimizde. 

 

Kaynak / Source

• https://www.wikiwand.com/en/List_of_earthquakes_in_Turkey
• http://www.koeri.boun.edu.tr/sismo/
• https://earthquake.usgs.gov/regional/world/world_deaths.php
• https://www.wikiwand.com/tr/T%C3%BCrkiye%27deki_depremler_listesi
• https://www.annalsofgeophysics.eu/index.php/annals/article/viewFile/4702/4786
• https://www.researchgate.net/figure/Map-of-earthquake-epicenter-in-Turkey-and-its-surroundings-from-1900-to-2018-Earthquake_fig2_323748550
• deprem.afad.gov.tr