İksa Nedir? | İksa Çeşitleri Nelerdir?

İksa Nedir?

İksa; yeraltı suyu bulunmayan kuru zeminlerde veya kendini tutamayan gevşek zeminlerde kaymayı önlemek, komşu yapıların hasar görmesini engellemek gibi nedenlerle yapılan yüzey destekleme yapılarıdır. Diğer bir ifadeyle, kazı alanında oluşabilecek kaymaları, göçmeleri engellemek için yapılan yüzey destekleme, şev stabilitesini sağlamak için yapılan yatay ve düşey destek elamanlarının tümüne iksa denmektedir.

İksa Ne Amaçla Uygulanır?

Kazı işlemi sonrası oluşan boş alanda; yatay gerilme zayıflaması, yatay yer değiştirmelerin oluşması sonucu üst katmanlarda, komşu yapılarda düşey düşey yer değiştirme, çökme, akma, kayma gibi duraylılık problemleri oluşacaktır. Bu problemlerin önüne geçmek, yatay ve düşey yükleri dengede tutmak, yüzey stabilitesini sağlamak için kazı destekleme sistemleri yani iksa uygulaması gerekmektedir.

İksa Çeşitleri Nelerdir?

İksa çeşitleri, kazı derinliği, çevredeki yapıların durumuna, zemin sınıfına ve yeraltı suyuna göre; beton-ahşap- çelik palplanş perdeler, diyafram duvarlar, yerinde dökme kazıklar, püskürtme beton(shotcrete), zemin çivili duvarlar gibi farklı şekillerde uygulanırlar.

Fore Kazıklı İksa Perdeleri

Yan yana ya da aralıklı olarak yapılan fore kazıklarla gövde ve başlık kirişlerinden oluşan sistemdir. Kendini nispeten tutabilen zeminlerde ve yeraltı zemin suyunun bulunmadığı durumlarda aralıklar, kazık çapının 3 katına kadar artırılarak imal edilebilirler.

Mini Kazıklı İksa Perdeleri

Fore kazıklara oranla daha küçük çapta üretilen kazıklarla imal edilen iksa perdeleridir. Büyük kazık makinelerinin giremeyeceği, bina içi ve dar alanlarda genellikle 30 cm çapında imal edilirler. Yapım sırasında ortaya çıkan sarsıntı şiddeti ve gürültünün az olması sebebiyle tercih edilirler.

Palplanş Perdeleri

Derin olmayan kanalların kazıları sırasında, deniz, göl, akarsu kenarı gibi su seviyesi yüksek yerlerde yapılan kazılarda, hidrolik çekiç yardımıyla zemine çakılan, zeminin akmasını ve suyun kazı alanına geçmesini engellemek için yapılan beton-ahşap-çelik perdelerdir. Kolay ve maliyetinin düşük olması, kazı sonrası sökülerek tekrar kullanılabilir olması nedeniyle tercih edilirler.

Zemin Ankrajları

İmalat Tekniklerine Göre; ankrajın geometrisi, uzunluğu ve boyu, ankrajın taşıma gücünü etkilemekte olup dört farklı tipte uygulanır.

Kullanım Amaçlarına Göre;

• 1 Nolu Geçici Ankrajlar; servis süresi 6 aydan daha az olan ve göçmesi çok ciddi sorunlar oluşturmayan komşu yapıların güvenliğini etkilemeyen ankrajlardır.
• 2 Nolu Geçici Ankrajlar; servis süresi 2 yıl civarında olan ve göçme sonucu oldukça ciddi sorunlar ortaya çıkabilen, toplumun güvenliğini etkilemeyen ankrajlardır.
• 3 Nolu Geçici Ankrajlar; korozyon riskinin yüksek olduğu ve göçme durumunda çok ciddi sorunlar oluşan ankrajlardır.

Çalışma Şekillerine Göre;

– Basit Ankrajlar; çimento enjeksiyonu ile örtülü çelik borulardan imal edilen ankrajlardır.
– Öngermeli Ankrajlar; önceden gerilmiş kablolardan meydana gelen ankrajlardır.

Çok Sıralı Ankrajlı İksa Sistemleri

Çok sıralı ankrajlar, yatay destek sağlayarak kazılarda meydana gelen itkiler nedeniyle daha küçük hareketlerin meydana geldiği sistemdir.

İksalar, yatay ve düşey iksa elamanları olarak 2’ye ayrılırlar:

Düşey İksa Elamanları

• Betonarme Kazık
•  Betonarme Perde
• Palplanş
• Çelik Kazık

Yatay İksa Elamanları

• Öngerilmeli Ankraj
• Pasif Ankraj
• Pasif Çivi
• Boru Destek
• Betonarme Destek

Kaynaklar / References

• Kazı Güvenliği ve Alınacak Önlemler- Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

• TS EN 1536+A1 Fore Kazık Yapım Standartları ve Yönetmeliği