Kapalı Çıkma Şartlarında 11 Mart 2025 Tarihli Son Değişiklikler ve Değerlendirmeler

Planlı Alanlar İmar Yönetmeliğinin 5.maddesine 12.05.2023 tarihinde eklenen ek 30.fıkra ile kapalı çıkma şartları belirlendi. Ülkemizde adeta bir hastalık haline gelen sürekli yönetmeliklerin/maddelerin değişmesi durumundan bu fıkrada etkilendi ve kapalı çıkma yapılabilen binalardaki koşullar 11 Mart 2025 tarihindeki değişiklikle son halini aldı. 11 Mart 2025 tarihindeki bu değişiklikle Planlı Alanlar İmar Yönetmeliğinin 5.maddesinin, 30.fıkrasınin, (c) bendinin son cümlesi tamamen değişti dolayısıyla kapalı çıkma kriteride köklü bir değişikliğe uğradı. Yazının birinci bölümünde 11 Mart 2025 tarihinde Planlı Alanlar İmar Yönetmeliğinde yapılan bu köklü değişikliğe değineceğim. Yazının ikinci bölümünde ise yönetmeliklerde/maddelerde/fıkralarda yapılan ve süreklilik arzeden bu değişiklikleri yönetmelik yapıcı otorite açısından değerlendireceğim.

11 MART 2025 TARİHİNDE YAPILAN KAPALI ÇIKMA ŞARTLARININ ESKİ DURUMLA KIYASLANMASI/DEĞERLENDİRİLMESİ

Kapalı çıkma şartları Planlı Alanlar İmar Yönetmeliğine 12.05.2023 tarihinde girdi. Birtakım değişikliklerle günümüze dek geldi. Kapalı çıkmaların birtakım kriterlere bağlanması gerekliliği, çıkma yapıldıktan sonra, salonda/odada kiriş görünmesin diye çıkma yapılan kolonların birbirine kirişlerle bağlanmaması ve çerçeve oluşturulmaması nedeniyle doğdu. Planlı Alanlar İmar Yönetmeliğine konulan cümleler ile çıkma yapılan bölümlere kiriş atma zorunluluğu getirildi.

Değişiklikten önce Planlı Alanlar İmar Yönetmeliğinin 5.maddesinin, 30.fıkrasinın (c) bendinin son cümlesi aşağıdaki gibiydi:

“……Kapalı çıkma yapılabilen binalarda, çıkmayı teşkil eden konsolun mesnetlendiği/bağlantılı olduğu düşey taşıyıcı elemanların, Türkiye Bina Deprem Yönetmeliğinin eki esasların 7.5.1 maddesinin (a) bendi kriterlerine uygun kirişler ile birbirine bağlanması suretiyle çerçeve teşkil edilmesi zorunludur.”

Görüldüğü üzere, kapalı çıkmanın yapıldığı kolonların birbiri ile kirişle bağlı olması zorunlu hale gelmekle kalmamış aynı zamanda bu çerçeve kirişlerinin eninin en az bağlandığı kolon yüzeyinin 3/4’ü kadarı olması da istenmişti. Yani 60cm uzunluğundaki bir kolona kapalı çıkma hattında bağlanacak kirişin genişliğinin 60x(3/4)=45cm olması gerekiyordu, kısaca çıkma hattında çerçeveler oluşacak ve bu çerçeveler geniş kirişler tarafından oluşturulacaktı. Ayrıca cümle iyi incelenirse sistem ne olursa olsun çıkma hattında çerçeve zorunluluğunun olduğu görülüyordu. Yani kirişsiz döşemeli betonarme bir sistem(mantar) dahi seçilmiş olsa çıkma hattında yine geniş kirişlerle oluşturulacak bir çerçeve oluşturmak zorunluydu.

Peki 11 Mart 2025 tarihinde, Planlı Alanlar İmar Yönetmeliğinin, 30.fikrasınin, (c) bendinin son cümlesi nasıl değişti ve bu değişiklik neler getirdi?

11 Mart 2025 tarihinde Planlı Alanlar İmar Yönetmeliğinin, 30.fikrasınin, (c) bendinin son cümlesi aşağıdaki hale getirildi;

“…..Kapalı çıkma yapılabilen yerinde dökme betonarme binalarda, çıkmayı teşkil eden konsolun mesnetlendiği/bağlantılı olduğu düşey taşıyıcı elemanların, Türkiye Bina Deprem Yönetmeliğinin eki Deprem Etkisi Altında Binaların Tasarımı İçin Esasların Tablo 4.1’inde yer alan A12, A13 veya A32 tipi taşıyıcı sistemlerin kullanıldığı binalar hariç olmak üzere, kirişler ile birbirine bağlanması suretiyle çerçeve teşkil edilmesi zorunludur.”

Son cümledeki bu değişiklik kapalı çıkmalarda 2 köklü değişikliği getirdi, bunlar:

1…..Çıkma hattındaki kolonlar daha öncede olduğu gibi yine kirişlerle bağlanacak ama bu kirişler bağlandığı kolon yüzeyinin (3/4) ‘ü kadar genişlikte olma zorunluluğu olmayacak. Kiriş minimum ebat şartlarına uyularak istenilen genişlikte kiriş atılabilecek, kısaca çerçeve oluşturulması yeterli sayılacak.

2…..Çıkma hattında çerçeve oluşturulma zorunluluğu sadece yerinde dökme betonarme binalarda geçerli olacak ve yerinde dökme betonarme bina dahi olsa A12, A13 veya A32 tipi taşıyıcı sistemlerin kullanıldığı binalar hariç olacak. A12, A13 ve A32 tipi taşıyıcı sistemlere   bakılırsa, bu sistemlerin deprem etkilerinin tamamının perdelerce karşılandığı sistemler olduğu görülür. Yani kirişsiz betonarme taşıyıcı sistemler (mantar döşeme) bu zorunluluktan muaf tutulmuştur.

YÖNETMELIKLERDE/MADDELERDE/FIKRALARDA YAPILAN SÜREKLILIK ARZEDEN DEĞİŞİKLİKLERİN YÖNETMELİK YAPICI OTORİTE AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Kapalı çıkmalarla ilgili kriterler Planlı Alanlar İmar Yönetmeliğine ilk olarak 12 Mayıs 2023 tarihinde girmişti. Birkaç değişiklikle beraber en son değişiklik 11 Mart 2025 tarihinde yapıldı. Yani yaklaşık olarak 2 yıl çıkma hattındaki kolonları bağlayan kirişler çok geniş tutuldu ve tüm projeler böyle üretildi. 2 yıl sonra ise geniş kirişler çerçeve sağlama durumu kaldırıldı ve salt çerçeve yeterli görüldü. Yönetmelikte/maddelerde/fıkralarda yapılacak değişiklikler veya ilavelerin yönetmelik yapıcılar tarafından çok iyi düşünülmesi, geniş tabandan fikir alınması ve ondan sonra uygulanması gerekir (yönetmelik yapıcıdan kasıt, teknik komisyon ve yayımlanmasına karar veren ekiptir). 2 yıl sureyle geniş kirişlerle çerçeveler oluşturulmuş, daha sonra ise bundan vazgeçilmiştir. Demek ki teknik/güvenlik acısından geniş kiriş ile çerçeve oluşturulması elzem değildir. Geniş kirişler fonksiyonellik, görsellik, estetik acısından pek uygun olmasa bile bu yüzden tasarlanmak zorunda kalınmıştır. 2 yıl sonra ise bu durum değiştirilmiştir. Bu tip değişikliklerin ileriye yönelik, iyiye yönelik yapılması gerekir, geriye adim atmak şeklindeki bu tip ilaveler/değişiklikler hem adaleti sarsar hem yönetmeliklere olan güveni sarsar, hemze yönetmelik yapıcının gerektiği kadar düşünmediği kanaatini toplumda doğurur. Kapalı çıkmalardaki bu son değişiklik buna en iyi örnektir.

İkinci bir hususta bina deprem güvenliğiyle ilgili hesapsa hususların Türkiye Bina Deprem Yönetmeliğinde değildi alelacele İmar Kanunu’na bağlı bir yönetmelik olan Planlı Alanlar İmar Yönetmeliğinde yayımlanmasıdır. Bu durum aynen güçlü kolon kontrolünün Planlı Alanlar İmar Yönetmeliğine girmesi gibi bir şeydir. Bu tip konulara dikkat edilmesi gerekir.

Ahmet CELİKKOLLU

İnşaat Mühendisi

ESKİSEHIR

0545 401 95 15