• Hakkımızda
  • Yazarlar
  • Reklam
  • Mobil Uygulamalarımız
  • Şikayet/İletişim
  • Giriş
  • Kaydol
Sanal Şantiye
  • Güncel
    • Haberler
    • Etkinlik
    • Teknoloji
    • Konu Dışı
  • Kütüphane
    • İnşaat Mühendisliği
      • Yapı
      • Mekanik
      • Geoteknik
      • Hidrolik
      • Ulaştırma
      • Yapı Malzemeleri
      • Diğer Notlar
      • Deneyler
    • Kanun & Yönetmelikler
    • İnşaat Programları
    • Yerbilimleri
    • Kitaplar
    • İş Güvenliği
    • Makaleler
    • Deprem
    • Şantiye
    • Sözlük
    • Staj
    • Kişisel Gelişim
  • Video
  • Blog
  • Test
  • Soru Cevap
  • TBDY 2018
  • Mimari
  • Fiyatlar
    • 2025 Yılı Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri
    • Güncel Demir Fiyatları
    • Güncel Hazır Beton Fiyatları
    • Çimento Fiyatları
    • Gazbeton Fiyatları
    • 2024 Birim Fiyatları | Tüm Bakanlıklar
Sonuç Bulunamadı
Tüm Sonuçları Görüntüle
  • Güncel
    • Haberler
    • Etkinlik
    • Teknoloji
    • Konu Dışı
  • Kütüphane
    • İnşaat Mühendisliği
      • Yapı
      • Mekanik
      • Geoteknik
      • Hidrolik
      • Ulaştırma
      • Yapı Malzemeleri
      • Diğer Notlar
      • Deneyler
    • Kanun & Yönetmelikler
    • İnşaat Programları
    • Yerbilimleri
    • Kitaplar
    • İş Güvenliği
    • Makaleler
    • Deprem
    • Şantiye
    • Sözlük
    • Staj
    • Kişisel Gelişim
  • Video
  • Blog
  • Test
  • Soru Cevap
  • TBDY 2018
  • Mimari
  • Fiyatlar
    • 2025 Yılı Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri
    • Güncel Demir Fiyatları
    • Güncel Hazır Beton Fiyatları
    • Çimento Fiyatları
    • Gazbeton Fiyatları
    • 2024 Birim Fiyatları | Tüm Bakanlıklar
Sonuç Bulunamadı
Tüm Sonuçları Görüntüle
Sanal Şantiye
Anasayfa Mimari

Pasif Mimarinin Gizli Gücü

Ebruli - Ebruli
19 Mart 2020 - Güncelleme 23 Ağustos 2022
Kategori: Mimari
3
Pasif Mimarinin Gizli Gücü

Pasif Mimarinin Gizli Gücü

Mimarlık etkili bir anlatım gücüne sahiptir. Fikirleri, kavramları, bakış açısını sanatta da olduğu gibi aktarabilme özelliğini içinde barındırır. Dünyada zaman zaman karşılaştığımız bazı problemlere, mimariyi aracı yaparak çözümler üretebiliriz. Zaten içinde yaşadığımız ortamı kuşatarak bizi sarmaladığından ötürü, mimarideki bu dönüşüm kaçınılmaz olarak gerçekleşir/gerçekleşmelidir.

Malzeme ve Enerji

Günümüzde küresel ısınma adı altında çeşitli sorunlar baş göstermektedir. Yapı sektörü bazında birkaçını sıralamak gerekirse malzeme ve enerji bunlardan başlıca gelen iki tanesi olabilir. Malzeme olarak vurgulamak istediğimiz aslında yapısal hammaddedir. Yenilenemez hammadde tüketimi umarsızca gerçekleştirildiğinde yerinin doldurulması uzun yıllar alır veya ekstra enerji sarf ettirir. Beton, çelik, ahşap başlıca yapı malzemelerini oluşturur. Bunların yanı sıra giderek yaygınlaşan giydirme cephelerle beraber cam da piyasadaki yerini almıştır. Kullanılan malzeme her ne olursa olsun yaşam döngüsünün iyi analiz edilmesi şarttır.[1] (Life Cycle Assessment) Geri dönüştürülemeyen, yeri doldurulamayan malzemeler sürdürülebilir olarak nitelenemez. Bu durum daha çok atık ve enerji kaybına yol açar. Malzemelerin çıkarılması, işlenmesi, taşınması gibi süreçleri kapsayan enerji çeşidine ‘gömülü enerji’ (embodied energy) diyoruz. Malzeme seçimi enerjiyi etkileyen temel bileşenlerden biridir. Yani konu yine dönüp dolaşıp enerji kavramına geliyor.

Peki enerji tüketimi neden bu kadar önemli? İsraf edilmesi neden bu kadar kritik bir noktayı işaret ediyor? Çünkü enerji tüketimi beraberinde ısıyı açığa çıkarıyor. Gömülü enerji ve kullanım enerjisinin (operational energy) her ikisinin de azaltılması ile enerji verimli binaların tasarımı amaçlanıyor.

Doğadan gelen malzemeler yeniden doğaya karışabildiğinden veya geri dönüştürülerek tekrar kullanımı mümkün olduğundan daha çok hammaddenin çıkarılması ve sıfırdan işlenmesi gibi aşamalar otomatik olarak atlanmış olur. Birincil yerine ikincil kaynakların kullanılabilmesi enerji kazanımı anlamına gelir. Geri dönüştürülmüş bazı yapı malzemelerinin oranlarına bakarak ne kadar enerjinin geri kazanıldığına bir göz atalım: Camın geri dönüştürülmesiyle %10-15 arasında enerji kazanımı sağlanırken; çelik için bu oran %72’lere kadar çıkabilmektedir. [[2]]

Peki bu konuda mimari ne yapabilir?

Aslına bakılırsa pek çok şey… Üstelik elinden gelen sadece malzeme seçimiyle kısıtlı değildir. Pasif sistemler dediğimiz enerji tüketimi gerektirmeyen stratejileri de tasarımına entegre edebildiği takdirde yüksek oranlarda enerji tasarrufu sağlanabilmektedir.

Pasif Mimarinin Gizli Gücü

Görsel 1: Bir pasif yöntem olarak doğal havalandırma stratejisi. (Kaynak: https://www.yourhome.gov.au/passive-design/orientation)

Hepimizin tecrübe ettiği üzere içinde ikamet ettiğimiz yapılarda ısıtma-soğutma, havalandırma ve aydınlatma için büyük oranda enerji tüketiriz. Bunlar arasından sıcak ve kuru iklimlerde en çok enerji tüketimine sebep olan soğutma yükünü azaltacak pasif sistemlere değinmeye çalışalım:

Pasif Mimarinin Gizli Gücü

Görsel 2: Pasif sistemler dahilinde yapılı çevrenin izolasyonu. (Kaynak: https://www.archdaily.com/908320/how-to-design-for-optimal-thermal-comfort-and-why-it-matters/5c2089df08a5e5c8b9000a3b-how-to-design-for-optimal-thermal-comfort-and-why-it-matters-photo?next_project=no)

Lavafpour & Suat’a göre önleme (interception), yansıtma (reflection), açıklıkların ve bina kabuğunun oryantasyonu ve boyutu, yapı malzemesinin seçimi, yalıtım, havalandırmanın iyileştirilmesi, toprak aracılığıyla soğutmanın sağlanması, radyasyon ile soğutmanın sağlanması ve son olarak ise buharlaşmanın desteklenmesi başvurulabilecek yöntemler arasında yer alıyor.[3] Kısa kısa her birinden bahsedelim.

Önlemeden kastedilen direk güneş ışığına maruz kalınmasından kaynaklanan ısınmanın engellenmesi adına ağaç gibi doğadaki elemanların gölgeleyici özelliğinden faydalanmaktır.

Yansıtma ile çatı gibi en fazla güneşe maruz kalan yapı elemanlarında açık renkler kullanılarak, ışığı ve beraberinde getirdiği ısıyı emmek yerine yansıtarak sıcaklığın etkisini azaltmak amaçlanır.

Bina açıklıklarının ebatı ve yönlendirilmesi de ısı kazanımında büyük rol oynar. Kuzey yarım kürede yer alan bölgelerde güney en çok ısı ve ışığa maruz kalan cephe olduğundan bu yöne daha çok ısı ve ışık gereksinimi olan programlar yerleştirilmelidir. (En çok vakit geçirdiğimiz yerlerden biri olan oturma odası gibi)

Pasif Mimarinin Gizli Gücü Pasif Mimarinin Gizli Gücü

Görsel 3: Pasif zonlama. (Kaynak: https://www.thoughtco.com/what-is-a-floor-plan-175918)

Doğu ve özellikle batı ise gün doğumu ve batımında istenmeyen ısı kazançlarına sebebiyet verebileceğinden dikey gölgelendirme elemanlarıyla birlikte tasarlanmalıdır. En az alana sahip cepheler bu yönler doğrultusunda yerleştirilmelidir. Kuzey ise (yine kuzey yarım küre için)  en az ışığa maruz kalan cephe olduğundan herhangi bir gölgeleme elemanına ihtiyacı yoktur. Ancak en soğuk cephe olduğundan mutfak, banyo gibi ısı gerektirmeyen programların buraya konumlandırılması akıllıca bir seçim olacaktır. Pencerelerin ebatı ve yerleşimi de bu hususlar göze alınarak tasarlanmalıdır.

Malzeme Seçimi…

Malzeme seçimi ile ısıyı gündüz emerek gece salan böylece doğal olarak ısı kazanımını azaltan türlerin kullanılması da ayrıca bir çözümdür. Bu şekilde çalışan yapı malzemelerine ‘termal kütle’ (thermal mass) denir. Tuğla, taş, beton gibi malzemeler yüksek oranda termal kütle özelliğine sahiptir.

Yalıtım atlanmaması gereken pasif çözümlerden biridir. İyi bir yalıtım ile çeperlerdeki ısı alışverişinin önemli ölçüde önüne geçilebilir. Bunun için ısı iletimi düşük olan, geniş boşluklu malzemeler yalıtım elemanı olarak tercih edilmelidir. Kripton, argon gibi gaz türleri camlarda ısı yalıtımının sağlanması açısından iyi performans gösteren materyallerdendir.

Özellikle İran kültüründe görmeye alışkın olduğumuz rüzgar bacaları havalandırma sayesinde ısı kazanımını azaltmayı amaçlar. Yukarı doğru uzanarak rüzgarı basınç farkından yararlanarak iç mekana çeker ve bu sayede ekstra temiz hava da sağlar. Ayrıca ısı farkının yaşandığı durumlarda baca etkisi (stack effect) oluşturarak hava sirkülasyonunu destekler.

Pasif Mimarinin Gizli Gücü

Görsel 4: Yezd/İran’da rüzgar bacaları.

(Kaynak: https://www.eavartravel.com/en/blog/2018/12/26/130453/yazd-the-center-of-zoroastrian/)

Soğutma

Toprak aracılığıyla soğutma için atmosfer sıcaklığından bağımsız olarak toprağın derinliklerinin sabit sıcaklığa sahip olduğunun bilgisini edinmek gerekir. Toprağın bu özelliğinden yararlanılarak yaklaşık 5-10 metre arasındaki derinliklere inildiğinde toprakla temas eden mekanlarda yıl boyunca 22-25°C sıcaklığı elde edilebilir.

Radyasyon yoluyla soğutma yapının formundan yararlanılarak gerçekleşir. Kubbe formu gün boyu daha az ışığa maruz kalarak doğal bir paravan görevi görür. Akşam olduğunda ise yüzey alanı diğer formlara göre çok daha fazla olduğundan ışınım ile daha yüksek oranda ısı kaybına maruz kalır.

Pasif Mimarinin Gizli Gücü

Görsel 4: Işınım ile pasif soğutma. (Kaynak: Lavafpour & Surat, 2011)

Buharlaşma yoluyla soğutma ise nemi soğutma aracı olarak kullanma mantığına dayanır. Daha önce bahsettiğimiz rüzgar bacalarındaki gibi burada bacaların içine su püskürten elemanlar (sprinkler) yerleştirilir. Böylece su püskürtme yöntemiyle fazlaca yüzeye bölündüğünden anında buharlaşarak soğutmayı sağlanmış olur. (Lavafpour & Surat, 2011)

Buraya kadar pasif soğutma stratejilerine ve dolayısıyla da bir kısmıyla beraber pasif ısınmaya değinmiş olduk.

Şimdi de pasif havalandırma tekniklerinden birkaçını kısaca sıralamak gerekirse, gece havalandırması (night flushing), ülkem insanının ‘cereyan’ olarak tabir ettiği çapraz havalandırma (cross ventilation), tek taraflı havalandırma (single-sided ventilation) ve baca etkisinin (stack effect) adını anabiliriz. İlgili arkadaşlar kavramları internetten aratarak detaylı bilgi edinebilirler.

Pasif olarak güneş ışığından yararlanma/korunma metotları da bağlamın konumu ve iklimi itibari ile önem taşır. Ekvatora yakın ve kurak bir iklim bölgesindeysek elbette güneş bizim için kaçınılması gereken bir tehlike iken, kutuplara yaklaştıkça bu ihtiyaç tersine dönecektir. Bunun için ışık kuyuları (light wells), ışık rafları (light shelves), doğal veya yapay gölgelendirme elemanları, yapının araziye yerleşimi gibi stratejilere başvurulabilir.

Hiç şüphesiz değinilmesi gereken bir başka konu da pasif sistemlerin tasarıma entegre edilmesinin tek başına yeterli olmayacağıdır. Bu araba kullanmayı bilmeyen birini direksiyonun başına oturtmak gibidir. Eğer beklentiniz hareketse, bilgi aktarımını da doğru şekilde yapmalısınız. Evi pasif teknikler kullanılarak dizayn edilmiş kimsenin de benzer şekilde ne zaman aktif sistemlere başvuracağını, ne zaman termal kütlede hapsolan ısının salınımına için vermek için evi havalandırması gerektiğini; kısacası fiziğe, termodinamiğe, akışkanlar dinamiğine dair temel prensiplere az çok hakim olması gerekir. Buradan da anlaşılacağı üzere pasif sistemler sadece yapıyı değil kullanıcılarını da eğitir ve geliştirir. Tek başına tüm ihtiyaçları birden karşılaması ve insan konforunu maksimum seviyede tutması da beklenemez. Sadece daha çok enerji tüketen aktif sistemlerin kullanım oranını düşürerek doğal yöntemlerden faydalanmamıza fırsat sunar.

Sonuç Tasarruf 

Sonuç olarak mimaride kullanılan bazı tasarım stratejileri sayesinde ‘tasarruf’ fikrine yönelik bir aktarım gerçekleştirerek, bu eğilimi insanlara benimsetebiliriz. Mimari, kullanıcılarının davranışlarını değiştirme gücüne sahiptir. Uygulanacak pasif sistemlerle bu dönüşüm en etkili şekilde teşvik edilebilir.

Foucault’un da değindiği üzere ‘mekanların insanlar üzerindeki tahakküm gücü’ nü yadsıyamayız. Bunu müspet tarafa çekmek ise şüphesiz mimarların elindedir. Her günkü eylemlerimizi gerçekleştirdiğimiz mekanlarda bu fikri benimseyip içselleştiremeyeceksek, başka ne aşamada ve nerede sorunla başa çıkmayı öğrenebiliriz veya öğretebiliriz ki?

 

Yararlanılan Kaynaklar:

Lavafpour, Y., Surat, M.(2011), Australian Journal of Basic and Applied Sciences, 757-765.

[1] Buna literatürde Yaşam Döngüsü Değerlendirilmesi (Life Cycle Assessment -LCA)adı verilir.

[2]Kaynak: https://www.americangeosciences.org/critical-issues/faq/how-does-recycling-save-energy

[3] Lavafpour, Y., Surat, M.(2011), Australian Journal of Basic and Applied Sciences, 757-765.


Sanal Şantiye sitesinden daha fazla şey keşfedin

Subscribe to get the latest posts sent to your email.

Etiketler: mimarinin gücüpasif mimaripasif mimarinin gizli gücü
Paylaş40Tweet25Gönder
Ebruli

Ebruli

94 doğumlu. TOBB ETÜ Mimarlık bölümü 2017 mezunu. Şu anda ODTÜ Building Science (Yapı Bilimleri) Yüksek Lisans Programında eğitimine devam etmekte.

İlgili İçerik

Sessiz Bir Tarihin Tanığı Denizli Acıpayam Yazır Camii

- Yük.İnş.Müh.Muhammed Demirkollu
Sessiz Bir Tarihin Tanığı Denizli Acıpayam Yazır Camii

Geçenlerde ziyaret etme fırsatım olduğunda, bunca zamandır nasıl böyle bir güzelliği kaçırırım diye hayıflandığım, Denizli'nin Acıpayam ilçesinde bulunan Yazır Camii'nin...

Devamını okuDetails

Geleceğin Mimarisinde Öne Çıkan Odak Noktaları

- Yük.İnş.Müh.Muhammed Demirkollu
Geleceğin Mimarisinde Öne Çıkan Odak Noktaları

Geleceğin Mimarisi Geleceğin mimarisi, hızla değişen küresel ihtiyaçlar ve teknolojik gelişmeler ışığında şekilleniyor. 2025 itibarıyla geleceğin mimarisinde, mimarlıkta öne çıkan...

Devamını okuDetails

2025 Yılının Renk Trendleri Sessiz Lükse İşaret Ediyor

- Sanal Şantiye
2025 Yılının Renk Trendleri Sessiz Lükse İşaret Ediyor

  Mocha Mousse ile yılın ritmini yavaşlatmaya hazır mısınız? Her yıl tasarım dünyasına yön veren Pantone Color Institute, 2025’in rengini...

Devamını okuDetails

APPLE PARK: Sürdürülebilir Mimarinin Merkez Üssü

- Sevcan Keleş
APPLE PARK: Sürdürülebilir Mimarinin Merkez Üssü

Mimar         : Foster + Partners Yer              : Apple Park, Cupertino Kaliforniya...

Devamını okuDetails
Please login to join discussion

En Çok Okunanlar

  • Hazır Beton Fiyatları 2025 – Şubat Ayı Güncel Fiyatlar

    Hazır Beton Fiyatları 2025 – Şubat Ayı Güncel Fiyatlar

    40317 paylaşım
    Paylaş 16126 Tweet 10079
  • Kira Sözleşmesi Örneği (PDF) – 2025 | Kira Sözleşmesinde Dikkat Edilecekler

    14071 paylaşım
    Paylaş 5571 Tweet 3482
  • Güncel Çimento Fiyatları – 2025

    11928 paylaşım
    Paylaş 4771 Tweet 2982
  • 2024 Yılı Bina Metrekare İnşaat Maliyet Bedelleri Yayımlandı

    6984 paylaşım
    Paylaş 2794 Tweet 1746
  • Radye Temel Nedir? Nasıl Uygulanır?

    11872 paylaşım
    Paylaş 4748 Tweet 2968

Son Yorumlar

  • İnşaat İşçilerine Belge Zorunluluğu Geliyor için İnş.Müh. Fatih Taner Vural
  • Devam Eden Bir Şantiyenin Şefliğini Devralırken Nelere Dikkat Edilmeli? için İnş.Müh. Fatih Taner Vural
  • İnşaat mühendisi maaş aralığı için İNŞ.MÜH. ALİ İSMAİL
  • Çin, Nükleer Füzyon Enerjisi Arayışında: Yapay Güneş için stefantraugott
  • Tünel Kalıp Uygulama Rehberi (Tüm Detaylarıyla) – PDF için ferhtulker

Sponsorlu İçerik



Sorular

  • Trapez Betonu Hakkında
  • TERAS KAT MI, ÇATI ARASI KAT MI?
  • riskli yapı tespiti için sınava yönelik çalışma
  • Yapı kullanma almak için ne yapılmalı?
  • minha etimolojisi

Bizi Takip Edin

Sanal Şantiye ®

Abone ol

Sanal Şantiyeye abone olmak ve e-posta ile bildirimler almak için e-posta adresinizi girin.

Diğer 201 bin aboneye katılın

Yasal Uyarı

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Madde Ek-4 “…hak sahiplerinin başvuruları üzerine ihlâle konu eserler içerikten çıkarılır. Bunun için hakları haleldar olan gerçek veya tüzel kişi öncelikle bilgi içerik sağlayıcısına başvurarak üç gün içinde ihlâlin durdurulmasını ister.” hükmü uyarınca telif hakkı ihlali olduğunu düşündüğünüz yazı/resim/video vb. içerikleri bize bildirmeniz durumunda 3 gün içinde gerekli işlem yapılarak ilgili içerik kaldırılacaktır.

  • Hakkımızda
  • Yazarlar
  • Yazarlık
  • Kullanım Koşulları
  • Gizlilik Politikası
  • Reklam
  • Şikayet/İletişim
  • Site Haritası

© 2009 - ∞ Sanal Şantiye

Hoşgeldin!

Hesabınıza giriş yapın

Şifremi Unuttum Kaydol

Yeni Hesap Oluştur

Kayıt olmak için formu doldurun

Tüm alanlar zorunludur Giriş

Şifrenizi geri alın

Şifrenizi yenilemek için e-posta adresinizi veya kullanıcı adınızı girin

Giriş
Sonuç Bulunamadı
Tüm Sonuçları Görüntüle
  • Güncel
    • Haberler
    • Etkinlik
    • Konu Dışı
    • Teknoloji
    • Sponsorlu İçerik
  • Kütüphane
    • İnşaat Mühendisliği
      • Yapı
      • Yapı Malzemeleri
      • Ulaştırma
      • Mekanik
      • Hidrolik
      • Geoteknik
      • Yapı İşletmesi
      • Diğer Notlar
      • Deneyler
    • Deprem
    • İnşaat Programları
    • Kişisel Gelişim
    • Kitaplar
    • Staj
    • Makaleler
    • Şantiye
  • Kanun & Yönetmelikler
  • Güncel Malzeme Fiyatları
    • Güncel Demir Fiyatları
    • Hazır Beton Fiyatları İllere Göre
    • Çimento Fiyatları
    • Güncel Gazbeton Fiyatları
    • 2024 Birim Fiyatlar (Tüm Bakanlıklar)
    • 2025 Yılı Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri
  • Testler
  • Video
  • Soru Cevap
  • Yazarlar
  • Ekibe Katıl
  • Hakkımızda
  • Şikayet/İletişim
  • Giriş
  • Kaydol

© 2009 - ∞ Sanal Şantiye

Bu web sitesi çerezleri kullanır. Bu web sitesini kullanmaya devam ederek, çerezlerin kullanılmasına izin vermiş olursunuz. Gizlilik politikamızı inceleyin.