Su Altında Beton Dökümü

Geleneksel betonun bazı durumlarda istenilen özellikleri sağlayamaması, özel betonların kullanımını gerekli  kılmaktadır. Özel amaçlar ve kullanımlar için geliştirilmiş olan birçok farklı tip özel beton bulunmaktadır. Bu özel betonlardan biri de su altında dökülen betondur. Betonun yapısı ve suyla ilişkisi düşünüldüğünde su altında beton dökümünde üretim ve döküm aşamalarında özel tekniklerin kullanılması gerekir.

Su altında beton dökümü; tasarımı ile üretim, taşıma ve yerleştirme süreçleri  bakımından normal betondan farklılık göstermektedir. Özellikle iletim ve yerleştirme yönünden  zorluklar göstermesi sebebiyle teknik olarak kaçınılmaz zorunluluklar olmadıkça direkt su altında beton dökümünden sakınılmalıdır. Ancak köprü ayaklarının, liman yapılarının ve bazı açık deniz yapılarının inşaatında ve onarımında ise su altında beton dökümü zorunluluk olmaktadır.

Su Altında Beton Döküm Yöntemleri

Taşıma Yöntemi

Su altında beton dökümünde kullanılan en eski yöntemdir. Beton su altında döküleceği yere çuvalların içinde
veya altı açılabilen kapalı kovalarla  taşınmaktadır. Çuvallarla taşımada ayrışma(segregasyon) olmaması için taşıma mesafesi, hızı ve içinde taze beton bulunan çuvalın geçirimsizliği önem kazanmaktadır. Su altında beton döküleceği yere indirilen çuvallar dalgıçlar yardımıyla yerine yerleştirilir ve birbirlerine aderans yapacak şekilde bağlanması için uygun şekilde dizilir ve kenetlenir. Bu şekilde yerleştirilen çuvallardan çok az miktarda sızan çimento hamuru sertleşme sırasında kenetlenmenin ve bütünlüğün sağlanmasında yardımcı olur. Bu yöntem çoğunlukla su altında yapıların küçük boyutlu onarım işlerinde kullanılır.

Sürekli İletim Yöntemi

Su altında sürekli iletim yoluyla beton dökümünde kullanılan en yaygın yöntem “tremi yöntemi”dir. Tremi üst ucu huni şeklinde olan bir borudur. Tremi yöntemiyle su içindeki dar ve derin kalıplar içine ve doğrudan su altı zeminine beton dökümü yapılabilmektedir. Boş durumdaki tremi su altına dik olarak indirilmekte ve üst ucundaki huni şeklindeki kısımdan taze beton beslenmekte ve boru dolu hale getirilmektedir. Borunun yukarı çekilmesiyle taze beton yer çekimi etkisiyle borunun alt ucundan akmaktadır.

Tremi borusu su altına indirilirken su ile dolmasını önlemek için borunun alt ya da üst ucundan tıpalama işlemi yapılmalıdır. Temel amaç; tremi borusunun içinin devamlı taze beton ile dolu tutulması ve hiç bir surette deniz suyunun girmesine olanak tanınmamasıdır. Bu nedenle beton dökümü sırasında tremi borusu beton döküm hızıyla uyumlu bir şekilde yukarı çekilirken alt ucu sürekli dökülen taze beton içinde kalması gerekmektedir.

Tremi betonu, boru içinde kolay hareket edecek ve boruyu tıkamayacak kıvamda olmalıdır. Bu amaçla genelde 15-20 cm çökmeli beton kullanılır ve ayrışma olmadan akıcılığı sağlamak amacıyla kum miktarı toplam agreganın %40-50’si oranında olmalıdır. Ayrıca, çimento dozajı da %10 kadar fazla tutulmalı, gerektiğinde su azaltıcı kimyasal katkılar ya da mineral katkılar kullanılmalı ve ayrışmayı önlemek için kohezyon arttırıcı katkılar katılmalıdır.

Tremi yöntemiyle su altında beton yerleştirilmesinde kullanılacak borunun çapı betonun en büyük agrega tane boyutuna göre belirlenmektedir. En büyük tane boyutu 20 mm olan betonlarda 150 mm çaplı, en büyük tane boyutu 40 mm olan betonlarda ise 200 mm çaplı tremi boruları kullanılması önerilmektedir.

Pompa Tekniği 

Su altında pompa betonu kazık ve kolon gibi nispeten küçük kesitli yerlerde kullanılır. 1.5 m çapındaki ve 20 m su derinliğindeki çelik silindirik ayaklara pompa ile beton dökümü yapılır. Bu döküme en dipten başlanmakta ve
betonun üretimi, beton seviyesinin yükselmesi sonucu oluşan direnç ile zorlaştıkça hortumun ucu yukarı çekilmektedir. Böylece su ile temas halinde olan üst yüzey hep aynı yüzey olmakta, beton da daima önceden
dökülen betonun içine sevk edilmektedir.

Kaynaklar / References

• Türkiye Hazır Beton Birliği

• Atatürk Üniversitesi Yapı Malzemeleri Ders Notları