Yapı Denetim Firmaları Ne İş Yapar?

Yapı Denetim Nedir? Yapı Denetim Firmaları Ne İş Yapar?

Yapı denetim firmaları ne iş yapar sorusundan önce yapı denetimden biraz bahsedelim. Tamlamada geçen “yapı” ve “denetim” kavramlarının anlamlarına bakalım. Yapı sözlükte; Bir nesne ya da sistemdeki ilintili parçaların bir arada bulunmasına verilen addır. Denetim ise; Deneysel araştırmaların sonuçlarının istatiksel yöntemlerle doğrulanması anlamına gelir. Baktığımız bu anlamlar kavramların salt sözlük anlamlarıdır.

Yapı Denetimin inşaat sektöründeki karşılığı ise şu şekildedir; Bir inşaatın başlangıcından bitimine kadarki süreçte binaların yönetmeliğe uygun, sağlam ve güvenilir olduğuna dair onay verilmesi işlemidir. Bu sistem sadece sıfırdan yapılan binaları değil hali hazırda yapılmış ve mevcut olan binaları da kapsamaktadır. Yapı denetimi, mevcut yapıların ise güvenli ve sağlam olduklarına dair denetimin yapımını ve gerekli görülen iyileştirilmelerin yapılmasına olanak veren bir sistemdir

Yapı denetimi 10/04/2000 Tarih ve 24016 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Yapı Denetimi Hakkındaki Kanun Hükmündeki Kararname ile başlamıştır. Bu kararnamenin yerine hazırlanarak 13/07/2001 Tarih ve 24461 Sayılı resmi gazetede yayınlanmış bulunan 4708 Sayılı Yapı Denetimi Hakkındaki Kanun ile devam ettirilen, can ve mal güvenliğini teminen imar planına, fen, sanat ve sağlık kurallarına, standartlara uygun, kaliteli yapı yapılması için proje ve yapı denetiminin sağlanması suretiyle çalışan bir sistemdir.

Yapı Denetiminin Amacı Nedir?

Yapı denetiminin amacı en iyi şekilde 4708 Sayılı Yapı Denetim Kanununda belirtilmiştir.

Can ve mal güvenliğini teminen, imar plânına, fen, sanat ve sağlık kurallarına, standartlara uygun kaliteli yapı yapılması için proje ve yapı denetimini sağlamak ve yapı denetimine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir. Bu Kanun; 3194 sayılı İmar Kanununun 26ncı maddesinde belirtilen kamuya ait yapı ve tesisler ile 27nci maddesinde belirtilen ruhsata tâbi olmayan yapılar hariç, belediye ve mücavir alan sınırları içinde ve dışında kalan yerlerde yapılacak yapıların denetimini kapsar.

Yapı denetim mantığını anlattığımıza göre yapı denetim firmalarına ve yapı denetim firmaları ne iş yapar sorusuna bir göz atabiliriz.

Yapı Denetim Firmaları

Öncelikle yapı denetim firmalarının neden gerekliği olduğu üzerinde biraz durmak gerekir. Bir deprem bölgesi olan ülkemiz her yıl büyük küçük birçok depremle sarsılmaktadır. Bu depremlerin sonucunda birçok yaralanma ve can kaybı yaşanmaktadır. Oluşan depremlerde can ve mala en çok zarar veren durum ilgili depremlere dayanıklı olmayan yapılardır. Burada olay aslında depremler doğal afetler değil bu afetlere karşısında dayanıklı ve sağlam olacak şekilde yapılmayan yapılardır.

Bununla baş etmek için yapılar idarenin onayı ve denetimi altında yürütülmüş arsa sahipleri ve müteahhitler hareketlerinde serbest bırakılmamıştır. Buna rağmen yapılan binlerce inşaatın denetimi idare için dahi yürütmesinin büyük bir iş gücü olduğu anlaşılmış ve Yapı Denetimi Hakkında Kanun ile birlikte Devlet, bu işi özel sektör ile işbirliği yaparak çözme yoluna başvurmuştur.

Yapı Denetim Firmaları Ne İş Yaparlar?

Yapı denetim firması bir inşaatın başlangıcından bitimine kadarki süreçte  inşa faaliyetlerini ve işi yapanları dolayısıyla müteahhiti denetleyen özel kuruluşlardır. Yukarıda da bahsettiğimiz gibi Yapı Denetimi Hakkında Kanun ile birlikte, Devlet denetleme işini yapı denetim firmaları ile işbirliği yaparak çözme yoluna başvurmuştur. Neredeyse her bölgesinde depremler meydana gelen ülkemizde yapı denetim firması açmak ve işletmek kolay bir iş değil bilakis birçok sorumluluğu olan zorlu bir sektördür. Buradan da anlaşılacağı gibi yapı denetim firmalarının birçok görev ve sorumluluğu bulunmaktadır. Bu görev ve sorumluluklara göz atarak tam olarak ne iş yaptıklarına bir değinelim.

Yapı Denetim Firmalarının Görev ve Sorumlulukları Nelerdir?

Yapı denetim firmalarının görev ve sorumluluklarını mevzuata göre şu şekilde sıralayabiliriz;

Öncelikle ilgili yapının sahibi yapının projesini yapı denetim firmasının yetkililerine (Mühendis, Mimar) verir. Firmanın yetkilileri projede bulunan mimari, statik, mekanik vs uygulama ve hesaplarını şartname ve mevzuata göre inceler. İnceledikleri projede eksik ve hataları yerlerin olması durumunda yapı sahibine ilgili yerlerden bahsedilir ve bunların düzeltilmesi gerektiğini aktarır. Bütün işlemler sonrası eksiksiz olarak tamamlandığı belirtilen proje denetçiler tarafından onay alır.

Yapı denetim firmaları;

• Üstlendikleri iş ile ilgili tüm bilgi, belge ve projelerinin kanunlara uygunluğunu denetleyip onaylayarak ilgili idareye sunmalıdır,
• Söz konusu projenin denetimini üstlendiklerini belgelerle idareye bildirmelidir.
• Ruhsat ve eklerine uygun imalat sağlamalıdır. Aykırı imalat yapıldığında ise ilgili idareye bildirmelidir.
• Kullanılan malzemeleri ilgili analizlerden geçirerek uygunluğuna bakmalıdır. Sonuçları olumlu çıkarsa malzemeler kullanılır. Olumsuz sonuç çıktığı takdirde yeni malzeme temin edilmesini bildirmelidir.
• Malzemelere ilişkin deneyleri yetkilendirilmiş laboratuvar kuruluşlarında yaptırmalıdır..
• Her sektörde olduğu gibi iş sağlığı ve güvenliğine uygun hareket edilmesini denetlemelidir
• İnşaatın son kısımların tamamlanmasında ilgili kısımlar denetlenmeli ve uygun olup olmadıkları kontrol edilmelidir(elektrik tesisatı, ana elektrik panosu, asansör, çatı, ısı yalıtımı, su tesisatı)
• İlgili yapımın tamamlanmasından sonra iş bitim belgesi düzenlenmelidir akabinde gerekli onaylar alınır.

Belediyenin yapı için belirlediği koşullar yerine getirilerek genel iskân belgesi düzenlenir. Genel iskân alındıktan sonra ferdi iskân belgesi alınabilir.

Bazı maddelerde bahsedilen ilgili idare; yapı ruhsatı ve izin belgelerini verme yetkisine sahip kurumları ifade eder. Bu kurumlar; belediye sınırları içerisinde kaldığında belediyeler ve büyükşehir belediyeleridir.  Bu alanlar dışında kalan yerler ise valilik kontrolündedir. Bu kurumların yapı ruhsatı ve izin belgeleri verme yetkisi bulunmaktadır.

Yapı Denetim Firmaları Neden Önemlidir?

Yapı denetim firmalarının uzun vadede ülkeye ve vatandaşlara çok yararı vardır. Bunu şu şekilde açıklayabiliriz. Yapı denetim firmalarının genel görevi ilgili yapım işlerini üstlenenleri denetlemek yanlışları eksikleri tespit edip hataları gidererek sıfır risk ile yeni yapıların yapılmasını sağlamaktır. Ülkemiz bir deprem bölgesi ve her sene birkaç ilimizde büyük tahribatlara yol açan depremler meydana gelmekte. Bunun önüne geçmek için yapacağımız en önemli şey depreme ve afetlere hazırlıklı olmaktır.

En büyük hazırlık ise depreme dayanıklı yapılar oluşturmaktır. Bunu sağlamanın ve bunu başarmanın yolu yapı denetimidir. Yapı denetimle yanlış, kontrolsüz ve standart dışı yapılaşmanın önüne geçilir. . Yapılarda kullanılan malzemeye ek olarak, proje çizimlerinden şantiyede yapılan çalışmalara kadar bütün işçilik de kanunlarda belirtilen standartlara uygunluk açısından denetlenir.
Yapı Denetim Sistemi, bir nevi sigorta işlevi de görür. Yapılarda hasarlar ortaya çıkması durumunda zarara uğramış insanların haklarını korur. Bu nedenle ortaya çıkabilecek zararın tazminini sağlar.

Teknik Personelin Denetim Yetkisi

Proje ve uygulama denetçisi mimar, mimari projenin ilgili mevzuata uygunluğunun ve yapının her safhasında bu projelere uygun yapılıp yapılmadığının denetimini yapar. Denetim yetkisi sınırı 360.000 m2 toplam inşaat alanıdır.

Proje ve uygulama denetçisi inşaat mühendisi, zemin etüdü raporuyla birlikte yapı statiği, betonarme-çelik-ahşap-yığma yapı hesabı, projelerin ve yapının denetimi ile görevlidir. Denetim yetkisi sınırı 360.000 m2 toplam inşaat alanıdır.

Uygulama denetçisi inşaat mühendisi, yapı denetimini yapar. Denetim yetkisi sınırı 120.000 m2’dir.

Proje ve uygulama denetçisi makine mühendisi, proje ve yapı denetimini yapar. Denetim yetkisi sınırı 120.000 m2’dir.

Proje ve uygulama denetçisi elektrik mühendisi, proje ve yapı denetimini yapar. Denetim yetkisi sınırı 120.000 m2’dir.

Yapı denetim kuruluşunda görev alan yukarıda yetki sınırları verilmiş proje ve uygulama denetçisi inşaat mühendisi, söz konusu denetim yetkisini kullanırken, denetimi üstlenilen yapıda aynı zamanda uygulama denetçisi olarak görevlendirilebilir.

Kontrol elemanı: Yapı denetim kuruluşunda görev alan kontrol elemanı, denetçi mimar ve denetçi mühendisin sevk ve idaresi altında görev yapar. Görevlendirildikleri yapılarda denetçi mimar ve mühendislerin vereceği görevi yerine getirir ve sorumluluğu altında bulunan işlerden dolayı denetçi mimar ve mühendisler ile birlikte müteselsilen sorumludur. Denetim yetkisi sınırları, inşaat alanı itibarı ile aşağıdaki tabloda belirtilmiştir:

Yardımcı kontrol elemanı: Yardımcı kontrol elemanı, her yıl Bakanlık tarafından yayımlanan Mimarlık ve Mühendislik Hizmet Bedellerinin Hesabında Kullanılacak Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri Hakkında Tebliğe göre 3b (hariç) grubuna kadar olan ve inşaat alanı 15.000 m2’yi geçmeyen bir yapının denetimi üstlenildiğinde, yapı denetim kuruluşunda kontrol elemanı yerine görevlendirilir.

Yardımcı kontrol elemanı, denetçi mimar ve denetçi mühendislerin sevk ve idaresi altında görev yapar. Görevlendirildiği yapılarda denetçi mimar ve denetçi mühendisler ile birlikte müteselsilen sorumludur. Denetim yetkisi sınırları, inşaat alanı itibarı ile aşağıdaki tabloda belirtilmiştir:

Yapı Denetim Kurulu: (Mühendis ya da Mimar)

Denetçiler: İnşaat Mühendisi, Mimar, Makine Mühendisi, Elektrik Mühendisi, Proje ve Uygulama Denetçisi

Kontrol ve Yardımcı Kontrol Elemanı: Mühendis, Mimar, Teknik Öğretmeni, Yüksek Tekniker, Tekniker, Teknisyen

Önemli Yönetmelikler ve Belgeler

1. Yapı denetim Yönetmeliği
2. Yapı denetim uygulama yönetmeliğinde değişiklik (21 Mart 2020 CUMARTESİ)
3. Yapı denetim uygulama yönetmeliğinde değişiklik (11 Aralık 2020 CUMA)
4. Yapı Sahipleri ile yapı denetimi hizmet sözleşmesi