Zemin ve Temel Etüt Kategorileri
9 Mart 2019’da, Resmi gazetede bir teblig yayimlandi. Zemin ve Temel etüdü uygulama esaslari tebliği. Öncelikle mevzuatta tebliğ’in yerine bir bakalim:
1..Anayasa
2…Milletlerarası antlasmalar
3…Kanun
4…KHK(Kanun Hukmünde Kararname)
5…Tüzük
6…Yönetmelik
7…Yönerge
8…Tebliğ
Tebliğ, görüldüğü gibi hiyerarşide 8.sıradadır. bunlar arasında da altlık-üstlük ilişkisi vardır. Herhangi bir tezatlık durumunda üst uygulanır. Tebliğe de uyulmasi zorunludur. Ama yönetmeliğin altı konumundadır.. Yönetmelik ile tebliğ arasında bir karşıtlık bulunursa, hiyerarşi gereği yönetmeliğin ilgili hükmü uygulanır. Tebliğ ile ilgili acıklamadan sonra, zemin ve temel etüdü uygulama esasları tebligi konusundaki açıklamalara geçebiliriz.
Yeni yapılacak bir yapının yada mevcut bir yapının, temel ve statik hesaplarının yapılabilmesi (mevcut yapılarda performansının belirlenmesi) için zeminin modellenmesi gerekir. Bu modele göre temel dizayn edilir, bu modele göre yapıda atalet kuvvetleri(deprem kuvvetleri) oluşur.
Muhendislerin zemin etüdü olarak kisaltip kullandıgı kavram “zemin ve temel etüdü“ olarak anılmaktadır.
Zemin ve temel etüdü her parsel için ayrı ayrı yapılmak zorundadır.
Zemin ve Temel etüdü iki kısımdan oluşacaktır.
- Birinci kısım veri raporu,
- ikinci kısım geoteknik rapor.
Veri raporu, arazide ve laboratuvarda gerçekleştirilmiş zemin araştırma sonuçlarını barındırır. Geoteknik rapor ise, statik, dinamik, deprem etkilerinin göz önüne alınarak oluşturulan zemin modelini, temel tasarım parametrelerini, temel tiplerini barındırır.
Zemin ve Temel etüd raporu, bir kontrol mühendisinin koordinatörlüğünde gerçekleştirilmelidir. Kontrol mühendisi mevzuata hakim biri olmalıdır(standartlara hakim, yönetmeliklere hakim, kanunlara hakim vb.). Kontrol mühendisi jeoloji mühendisi olabilir, jeofizik mühendisi olabilir, inşaat mühendisi olabilir.
Zemin ve temel etüd raporu bir ekip işidir. Zemin ve temel etüt raporu ekibi inşaat mühendisi, jeoloji mühendisi ve jeofizik mühendisinden oluşur.
Arazi ve laboratuvar çalışmaları standartlara uygun ekipman kullanılarak yapılmalıdır. Arazide kullanılan aracın markası, ruhsatı TSE’ye uygunluğu(ya da uluslararası standart) olmalıdır. Ayni durum kullanılan laboratuvar içinde geçerlidir. Laboratuvarda gerekli yeterli belgeye sahip olmalıdır. Arazideki araçların ve laboratuvar belgelerinin kontrol mühendisince tetkiki zorunludur. Ayrıca zemin ve temel etüdünü inceleyen yapı denetim mühendisleri de bu belgeleri ve fotoğrafları incelemelidir.
Arazi ve laboratuvarda çalışma yapan personelinde, ilgili konuda belgesi olan teknik personelce yapılması(mühendis, tekniker, sondör vb.) zorunludur. Bu belgeler kontrol mühendisince tetkik edilmeli, yapı denetim firması kontrol mühendislerince incelenmelidir. Bu belgeler dosyada bulunmalıdır.
Zemin ve temel etütleri bina büyüklüklerine göre, zemin özelliklerine göre 3 kategoriye ayrılır.
- Sorunsuz zeminlerde, küçük yapılarda KATEGORİ 1 uygulanır,
- nispeten büyük yapılarda, sorunların basit uygulamalar ile halledilebildiği zeminlerde KATEGORİ 2 uygulanır,
- büyük yapılarda, çok sorunlu zeminlerde KATEGORİ 3 uygulanır.
Dolayısıyla KATEGORİ 1 en basit durumu, KATEGORİ 3 ise en kompleks durumu kapsar. KATEGORİ 3 her bina ve her zemin için uygulanabilir.
Zemin ve temel etütleri, basitten zora doğru KATEGORİ 1, KATEGORİ 2, KATEGORİ 3 olarak sınıflandırıldığından, hangi zeminin ve hangi yapının, hangi kategoriye göre zemin ve temel etüdünün yapılması belli kriterlere bağlıdır.
KATEGORİ 1
En basit zemin ve temel etüdü çalışmalarını kapsar. KATEGORİ 1’e göre zemin ve temel etüdü yapmak için, bodrum kat yüksekliği en fazla 3 metre olmalı ve en fazla bir bodrumu olmalı, bodrum hariç en fazla 2 kat olmalı, bodrum dahil en fazla yapı yüksekliği 10.50 metre olmalı(bodrum yoksa 7.50’yi geçmeyecek), BKS=3 olmalı, I=1 olmalı, bodrum kat dahil inşaat alanı 500 metrekareyi geçmemeli(bodrum yoksa 300 metrekareyi geçmeyecek) basit küçük konut tipi yapılar olmalıdır. Mesela bir site yapıyorsanız 8,10 tane tek katli ya da iki katli binalar varsa bunlar KATEGORİ 1′ e girmez. Yine tek katli ya da iki katli endüstri binası ya da otel gibi yapı yapıyorsanız bunlarda KATEGORİ 1’e girmez.
Sadece konut tipi ve hayvancılık yapıları bu kategoridedir. Bu kategori için ayrıca zemin iyileştirmesine gerek duyulmaması gerekir. Her şey uygun ama bir baktınız zemin iyileştirme gerekiyor, hemen KATEGORİ 1 den çıkıp, KATEGORİ 2 ye geçmeniz gerekir. Çalışma esnasında kategori değişikliği yapılabilir. KATEGORİ 1 için mutlaka bölge imar planında uygun alan(UA) olmalıdır. ÖA bölgesinde KATEGORİ 1 kullanılamaz. Her şey uygun dahi olsa Ö bölgesinde direkt KATEGORİ 2 uygulanmalıdır. Ayni şekilde, yapı ne olursa olsun şişme potansiyeli varda, oturma potansiyeli çıkarsa yine KATEGORİ 1 uygulanamaz. Yer altı suyu temel altında bile olsa temel etki derinliği içinde yeraltı suyu varsa(mesela temelin 3 metre altında) yine KATEGORİ 1 uygulanamaz.
Bu şartların hepsini ayni anda sağlayan konut tipi yapılar, hayvancılık yapıları, ön ve arkasındaki toprak kot farkı 2 metreden az olan istinat duvarları, kazı ikaları KATEGORİ 1’e girer.
Görüldüğü gibi KATEGORİ 1 uygulama alanı oldukça sınırlıdır.
KATEGORİ 2
KATEGORİ 2 için söz konusu yapı BYS =4 ile BYS=8 arasında olmalıdır.(BYS=4, BYS=5,BYS=6, BYS=7, BYS=8). İmar planında UA ya da ÖA görülen alanlarda(gerekli tedbir alınarak) uygulanabilir. KATEGORİ 2 uygulanması için yeraltı su seviyesinin temel tabanının altında olması şarttır. Her şey uygun ama yeraltı suyu temel üstünde ise KATEGORİ 3’e göre zemin ve temel etüdü yapmak gerekir. KATEGORİ 2 için sahaya özel zemin davranış analizi gerekmemelidir. Mesela sıvılaşma var ve sahaya özel analiz gerekiyorsa hemen KATEGORİ 2 den çıkıp KATEGORİ 3 şartları uygulanmalıdır.
Yukarıda bahsettiğim şartları ayni anda sağlayan tekil, sürekli, radye temelli yapılar, zemin iyileştirmesi ya da kazık temel gerektiren yapılar, yüksek istinat duvarları KATEGORİ 2 içindedir.
KATEGORİ 3
En kapsamlı temel ve zemin etüdü kategorisidir. Her yerde her yapıda her şartta bu kategoriyi kullanabilirsiniz. KATEGORİ 2 ve KATEGORİ 2 ‘ye yapı girmiyorsa, BYS=1 ile 3 arasında ise(BYS=1, BYS=2,BYS=3), bina deprem yalıtımlı ise KATEGORİ 3 zorunludur. Sahaya özel davranış analizi gerektiren zeminlerde, sıvılaşma riski olan zeminlerde, şişme potansiyeli olan zeminlerde yapı büyüklüğü ne olursa olsun KATEGORİ 3 zorunludur. Eğer yeraltı suyu temel seviyesinin üstünde ise KATEGORİ 3 zorunludur(başka hiç bir şeye bakmadan).
Görüldüğü gibi en az çalışma gerektiren zemin ve temel etüt kategorisi KATEGORİ 1, ayrıntılı ve sayıca fazla arazi ve laboratuvar çalışması gerektiren zemin ve temel etüt kategorisi KATEGORİ 3 dur
Arazi çalışması sırasında Kategori değişikliği sık gündeme gelecektir. Mesela iki katli 10metre yüksekliğinde bir konut yapıyorsunuz. KATEGORİ 1 uygun dediniz. Araziye gittiniz yeraltı suyu 1 metrede çıktı, hemen KATEGORİ 1’i iptal edip KATEGORİ 3’e geçmek zorundasınız. Etüdü KATEGORİ 3 şartlarına göre yapmak zorundasınız.
Zemin ve Temel Etüt Formatı maalesef gereğinden fazla ağır olmuş. Ayrıca birçok matbu evrak kullanılacak, resim kullanılacak, sondaj kuyuları betonlanacak.
Zemin ve temel etüd kategorisi seçiminde yapı denetim kontrol mühendislerinin de dikkatli olması gerekmekte.
(Yazı zemin ve temel etüt uygulama esaslarıyebliğine uygun yazılmıştır)
Ahmet CELIKKOLLU
İnşaat Muhendisi
ESKISEHIR
- Sanal Şantiye'ye Özel İndirimli Eğitimler (Mayıs 2020) -
⇒ Sıfırdan İleri Seviye Statik Proje Okuma ve Yorumlama Eğitimi - 25 TL * YENİ Satın Al
⇒ istCAD 2020 ile Kazı Projesi Hazırlama Eğitimi - 35 TL * YENİ Satın Al
⇒ Yapım İşi İhalesine Hazırlık Süreci - 35 TL * YENİ Satın Al
⇒ Sıfırdan 2018 TBDY Göre IdeCAD v10 Eğitimi - 35 TL * YENİ Satın Al
⇒ SAP200, ETABS, Sta4CAD ile Statik Proje Eğitimi - 50 TL *YENİ Satın Al
⇒ Temelden Çatıya İnşaat Eğitimi - 60 TL Satın Al
⇒ 2018 TBDY Göre STA4CAD Eğitimi - 35 TL Satın Al
- Mühendis Akademi Eğitimleri -
→ TBDY 2018'e göre SAP2000 Eğitimi - 50 TL Satın Al
→ TBDY 2018'e göre ETABS Eğitimi - 50 TL Satın Al
→ TEKLA STRUCTURES Eğitimi - 50 TL Satın Al
→ MSPROJECT Eğitimi - 50 TL Satın Al
→ REVIT Architecture Eğitimi - 50 TL Satın Al
→ Sta4CAD Eğitimi - 35 TL Satın Al
*Listedeki fiyattan farklı bir fiyat görmeniz durumunda lütfen bizimle irtibata geçiniz.
![Pinterest](https://pinterest.com/pin/create/button/?url=https://www.sanalsantiye.com/zemin-ve-temel-etut-kategorileri/&media=https://www.sanalsantiye.com/wp-content/uploads/2016/07/zemin.jpg&description=Eskiden zemin etüdü olarak bilinen şey artık "zemin ve temel etüdü" olarak anılmaktadır. Zemin ve temel etüdü her parsel için ayrı ayrı yapılmak zorundadır.){kind=link}
Ahmet bey merhaba zemin etütleriyle alakalı bir sorum olacak izniniz ile.Yönetmelik der ki 300 m2 kadar en az 1 sondaj,genelge derki 300 m2 kadar en az üç sondaj. Örnek veriyorum köylerde ki basit yapılarda 3 Sondaj değilde 1 sondaj yapsak sonrasında sıkıntı yaşar mıyız sizce ?
Bahsettiginiz 300m2 de olsa en az 3 sondaj yapilacagi ifadesi “genelgede” degil ” tebligde” gecmekte. Bu duzeltmeyi yapayim. Dediginiz gibi TBDY2018 de ise boyle kesin bir kisitlamaya gidilmemis. Bu tur durumda 1 sondaj yeterli anlaminda ifade kullanilmis. Yonetmelik, tebligden buyuk oldugu icin bahsettiginiz ufak yapida yek sondaj yapilabilecegi kanaatindeyim(bunun altyapisi yonetmelik). Bir hatirlatma yapip cevabimi bitireyim. Deprem yonetmeligi guncelleme komisyonu kuruldu. Birtakim duzeltmeler yapiliyor. Ben bu durumu(yonetmelik ile tebligdeki sondaj sayisi uyumsuzlugu) komisyona ilettim. Muhtemelen bir uyum saglanacak….
Yönetmelik öncelikli olmakla birlikte, Yönetmelik değiştirmek uzun bir Prosedür gerektirdiği için tebliğ veya genelge çıkarılır. Kısaca Yönetmelik değişene kadar Tebliğ veya genelgeye uyulur.
Merhaba, öncelikle aydınlatıcı yazınız için teşekkürler. Şöyle bir sorum olacak. İl özel idarelerin hizmet vermekte olduğu illerde köy alanlarında 1-2 katlı yapıların hangi tip kategoride değerlendirilmesi gerekiyor ? Yönetmeliğin kategori 1 örnek yapılar bölümünde köy yerleşim alanları içerisinde yer alan bazı yapıların kategori 1 de yapılabileceği belirtilmiş ancak bir çok köy alanında bölgesel jeolojik-jeoteknik etüd mevcut değil, sırf bölgesel jeolojik-jeoteknik etüd olmamasından dolayı etüd raporları direk kategori 2 ye mi veya kategori 3 e mi girmesi gerekiyor ( kategori 1 ve 2 şartlarının ikisinde de bölgesel jeolojik-jeoteknik raporlara atıf mevcut ) ? ikinci bir soru, diyelim ki bu küçük yapılar kategori 1 de değerlendirildi, araştırma çukuru ile çalışmalar yapılıp rapor hazırlanması aşamasında sıvılaşma, şişme veya oturma problemleri ile karşılaşıldı, bu esnada mı kategori 2 veya 3 e geçilip sondajlı ve daha detaylı bir zemin etüd raporu hazırlanacak ? Bu tarz 1-2 katlı yapılar ile ilgili genel fikirlerinizi paylaşırsanız memnun olurum.
Kateogori 1 biliyorsunuz son derece yuzeysel calismalari icermekte. Dolayisiyle sartlar ağır, ufak binalar icin gecerli. Bunlardan en onemliside katogori 1 icin bolgenin mutlaka UA yani uygun alan statusunde olmasi. Yani bolgede daha once imar planina esas etutlerin yapilmasi yada baska amacli genel etutlerin yapilmasi ve UA olarak tescil edilmesi sart. UA olarak tescil edilmemis bolgede kategori 1 uygulayamazssiniz. Daha once calisma yapilmamis bir yeride UA olarak nitelendiremedigimizden katogorize 1′ e sokmamiz dogru olmaz.
Ilk etapta hersey uygun gorulebilir, temel etutu icin kategori 1 uygun olabilir. Tum planlamanizi kategori 1′ e gore yaparsiniz. Sonra calisma esnasinda bir bakarsiniz ki yuzeysel yeralti suyu, yada baska bir problem, direkt kategorinizi 2′ ye yukseltip, kategori 2′ ye gore planlama yapip etutunuze devam edersiniz. Yani kategori 1 uzerine calisma yaparken, arazide gorduklerinizle kategori 2′ ye gecebilirsiniz.