Kirişlerde İç Kuvvetler
Hepimizin de bildiği üzere bir yapının taşıyıcı sisteminde kirişlerin rolü çok büyüktür. Kiriş; döşeme ve diğer kirişlerden aldığı yükleri kolonlara aktaran elemanlardır. Ayrıca kolonları da birbirine bağlayarak taşıyıcı sistemde çerçeve rolü üstlenirler. İşte bu yazımızda kirişlerde kullanılan donatıları ve bunların proje üzerinde nasıl okunduğunu aktaracağız.
Kirişler sistemde; eğilme momenti, kesme kuvveti, normal kuvvet ve burulma momentine maruz kalır.
Eğilme Momenti
Referans noktasından belirli bir mesafe uzaklıkta oluşan kuvvetten dolayı meydana gelir ve eğilme davranışına sebep olur. Kirişlerdeki bu davranışa döşemeden gelen yükler sebep olur.
Kesme Kuvveti
Bir elemana paralel şekilde etkiyen kuvvete denir. Kesme kuvvetine önlem olarak ise etriye kullanılmalıdır.
Normal (Eksenel) Kuvvet
Kesit yüzeyine dik olarak etkiyen kuvvete denir.
Kesitte normal kuvvet ve eğilme momenti normal gerilme oluştururken, kesme kuvveti ve burulma momenti kayma gerilmesi oluşturmaktadır.
Kirişlerde Kullanılan Donatılar
Şantiyede kiriş imalatı tamamlandığında, bu imalatı projede verilmiş olan kiriş açılımlarını referans alarak sahada kontrol etmemiz gerekir. Bu kontrolü yaparken de kirişlerde kullanılan donatıların çeşitlerini ve görevlerini bilmemizde fayda vardır.
Kesme Donatısı
Kesme kuvvetini yatay elemanlar taşır. Kesme kuvvetini karşılaması için kirişlerde etriye kullanılır. Etriyeler, betonu sararak betonunun iç dayanımını sağlar ve kesitte meydana gelebilecek çatlakları engeller. Kesme donatısı olmayan kirişlerde kesme etkisi ani ve gevrek olur.
Boyuna Donatı
Kolon ve kirişlerin uzun doğrultusu boyunca yerleştirilen donatıya boyuna donatı denir. Yerleştirildiği bölgenin basınç veya çekme bölgesi olmasına göre isimlendirilir.
Montaj (Basınç) Donatısı
Çekmeden kaynaklı gerilmeler kirişin mesnet kısmında üst bölgesinde ve açıklıkta alt bölgesinde meydana gelir. Basınç gerilmeleri ise açıklık kısmında kirişin üst bölgesinde meydana gelir. Çekme gerilmelerinin karşılanması için alt bölgeye ana (esas) donatılar konur. Montaj donatısı ise donatı beton oranını korumak ve basınç gerilmelerini karşılamak amacıyla üst bölgelere yerleştirilir.
Gövde Donatısı
Kiriş yüksekliği 60 cm’yi geçtiği zaman çatlakları engellemek, burulma etkisini azaltmak amacıyla kirişin orta noktasından eni boyunca gövde donatısı yerleştirilir. Yönetmelikteki tanımına bakarsak; “gövde donatısının açıklık / yükseklik oranının 4’ten küçük olduğu kirişlerde kullanılması” uygun görülmüştür.
İlave Donatı
Yoğun çekme gerilmelerini karşılamak için mesnetlerin üzerine konulan ek donatılardır. Kesme kuvveti etkisi ile meydana gelen kırılmaları engellemek amacıyla kullanılır. İlave donatısı şantiyede sıklıkla “şapo” olarak adlandırılır.
Kirişlerde Kullanılan Donatıların Projede Gösterimi
Aşağıdaki görselde de bu donatıların proje üzerinde nasıl gösterildiğini görmektesiniz.
Başka bir yazıda tekrar görüşmek dileğiyle…
Bilal YENGEÇ
İnşaat Mühendisi
Kaynaklar / References
Statik (Maden Mühendisliği), Dr. Öğr. Üyesi Çağlar YALÇINKAYA, Dokuz Eylül Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü
Betonarme Ders Notları, Ahmet TOPÇU
teşekkürler.
Sayın yazar, kirişlere normal kuvet etkidiğinden emin misiniz? Biz akıllı insanlar onun önemsenmeyecek ihmal edilecek düzeyde bir etkisinin olduğunu düşünüyoruz. Ne dersin?