Döşeme Nedir?

Üzerlerine gelen yükleri kirişlere veya kolonlara aktaran genelde yatay olan betonarme elemanlara döşeme adı verilmektedir. Döşemeler, yükü ilk taşımaya başlayan elemanlardır ve projelerde “D” ile gösterilirler. Döşeme çeşitlerini genel olarak şöyle sınıflandırabiliriz:

Döşeme Çeşitleri Nelerdir?

• Kirişli (Plak) Döşemeler
• Kirişsiz Döşemeler
• Nervürlü (Dişli) Döşemeler

Kirişli Döşeme

En az bir kenarı kirişe oturan plaklardır. Yükleri ve kenarları çok büyük olmayan hacimlerde genellikle tercih edilirler. Konut tipi yapılarda sıklıkla kullanılan döşeme tiplerindendir.

Depreme karşı dayanımlarına bakıldığında, en elverişli döşeme sistemlerindendir. Yatay rijitliği sağlamada kolon ve kirişler önemli bir rol oynamaktadır.

Çalışma doğrultularına göre kirişli döşeme çeşitlerini ikiye ayırabiliriz:

Tek Doğrultuda Çalışan Kirişli Döşemeler (Hurdi Döşemeler)

Düzgün yayılı yük taşıyan ve uzun kenarının kısa kenarına oranı 2’den büyük olan döşemelerdir. Tek doğrultuda çalışan plak döşemelerde eğilme donatısı yalnız kısa doğrultuda yerleştirilir, uzun doğrultuda ise dağıtma donatısı bulundurulur.

Çift Doğrultuda Çalışan Kirişli Döşemeler (Dal Döşemeler)

Düzgün yayılı yük taşıyan, dört kenarı boyunca mesnetlenmiş ve uzun kenarının kısa kenarına oranı 2 veya 2’den küçük olan döşemelerdir.

Dal döşeme, hem uzun hem de kısa doğrultuda çalışmasına karşılık, kısa doğrultuda daha fazla zorlanma olmaktadır. Donatı kurallarına bakıldığında; her doğrultuda pilye ve düz donatı yerleştirilmesi gerekmektedir.

Kirişsiz Döşeme (Mantar Döşeme)

Kirişsiz döşemelerde döşemenin yükü doğrudan kolonlara aktarılır. Bu döşemeler, çift doğrultuda donatılı plaklardır. Kirişsiz döşemeler, düz tavanın tercih edildiği veya bölme duvarı olmayan büyük çalışma alanlarının istendiği durumlarda tercih edilir. Kiriş olmadığı için kalıp ve donatı işçiliği basittir.

Genellikle birbirine dik eksenlere göre yerleştirilmiş ve oldukça düzgün sıralanmış kolonların bulunması durumunda tercih edilmelidirler. Kolonların belli bir eksen sistemi üzerinde bulunmaması durumunda kirişsiz döşemeler tercih edilmemelidir.

Bu döşeme tipinde dikkat edilmesi gereken en önemli nokta; kolon başlarında oluşabilecek zımbalama etkisidir. Kirişli döşemelerde yük kolona, döşemeye göre daha fazla rijit olan kirişler aracılığıyla iletildiği için böyle bir durum ortaya çıkmaz. Bu nedenle yük hesapları yapılırken zımbalama tahkikine önem verilmeli ve tasarımda göz önünde bulundurulmalıdır.

Yapının yatay rijitliğinin sağlanmasında deprem perdelerinin düzenlenmesi büyük önem taşımaktadır. Buna ilaveten, kiriş bulundurmadıkları için düşey yükler altındaki yer değiştirmelerini de kontrol etmek gerekir. Bu nedenle de plak kalınlığıyla perde ilavesine ihtiyaç duyabilirler.

Nervürlü (Dişli) Döşeme

Bu tür döşemeler, yan yana, sık yerleştirilmiş kirişlerden ve ince bir tabladan oluşurlar. Normal kirişlere nazaran daha küçük olan kirişçikler (dişler) kolonlara değil, kolonları birbirine bağlayan ana kirişlere oturur. Betonarme yapılarda, düzlemi boyunca sabit kalınlıklı olarak teşkil edilemeyecek kadar büyük açıklıklı döşemelerde tercih edilmektedirler.

Yükleri ve yukarıda belirtildiği gibi kenarları büyük olan hacimlerde kullanılabilirler. Hacim dikdörtgen ise tek yönlü dişli, kare veya kareye yakın ise çift yönlü dişli tercih edilebilir.

Türkiye’nin depremselliği göz önüne alındığında; dişli döşemelerin deprem davranışı iyi değildir. Bu nedenle yatay rijitliği arttırmak için, tasarımda mutlaka deprem perdeleri düzenlenmelidir.

Dişli döşeme çeşitleri, doğrultularına ve dolgu malzemesi bulundurma durumlarına göre farklı başlıklarda sınıflandırılabilirler:

Çalışma Doğrultularına Göre Dişli Döşemeler

• Tek Doğrultuda Çalışan Dişli Döşemeler (N1)
• Çift Doğrultuda Çalışan Dişli Döşemeler (N2)

Dolgu Malzemesi Bulundurma Durumuna Göre Dişli Döşemeler

• Dolgu Malzemeli Dişli Döşemeler (Asmolen Döşemeler)
• Dolgu Malzemesiz Dişli Döşemeler

Tek Doğrultuda Çalışan Dişli Döşemeler

Nervürlü döşemede dişler genellikle bir doğrultuda düzenlenir. Bu sınıfın tercih edilmesi için döşemenin açıklığına ve yük durumuna dikkat edilmelidir.

Çift Doğrultuda Çalışan Dişli Döşemeler

Döşemenin açıklığının çok büyük olması ve/veya yüklerin çok ağır olması durumunda dişler iki doğrultuda düzenlenebilir. Uzun kenarın kısa kenara oranı ikiden büyük ise çift doğrultuda dişli döşemeler genelde uygun değildir.

Asmolen Döşemeler (Dolgu Malzemeli Dişli Döşemeler)

Plağın alt kısmında yer alan dişlerin arası dolgu malzemesiyle doldurulursa bu döşemeye “asmolen döşeme” adı verilir. Dolgu malzemesi olarak tuğla, gaz beton, köpük veya bunlara benzer hafif bloklara başvurulabilir. Bu dolgu malzemelerinin taşıyıcı özelliği yoktur, statik ve betonarme hesaplarda hesaba katılmazlar.

Bir başka yazıda tekrar görüşmek dileğiyle.

Yazı Ve Görseller İçin Kaynaklar / References For Text And Images

• Döşemeler Ders Sunumları, Ahmet TOPÇU, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü

• Betonarme II - Döşeme Ve Temeller Cilt 2 - , Uğur ERSOY, Ortadoğu Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü