Türkiye Deprem Tehlike Haritasının Tarihsel Gelişimi

Türkiye, jeolojik özellikleri, coğrafi yapısı ve iklimi nedeniyle doğal afetleri sıkça yaşayan ülkelerden birisidir.
Afet İşleri Genel Müdürlüğünün verilerinden yararlanılarak gerek can kaybı gerekse maddi kayıplar göz önüne alındığında Türkiye’de en büyük zarar getiren doğal afet türü, depremlerdir. Bu afetin vermiş olduğu zararların önüne geçebilmek için veya bu zararları azaltabilmek için önlemler alınmalıdır. Bu tedbirlerden en önemlisi ise; yapıların Türkiye Deprem Tehlike Haritası ve yayımlanmış olan deprem yönetmeliklerine uygun tasarlanması ve bu tasarımın uygulamada da yapılmasıdır.

Giderek gelişen teknolojiler ile daha sağlıklı sonuçlar alabildiğimiz çalışmalar yapabilmekteyiz. Bu nedenle zaman geçtikçe araştırma imkanları çoğalmış, hasar kayıtları alınıp karşılaştırılmış, sismolojideki gelişmeler ile beraber de deprem haritaları birçok defa güncellenmiştir. (1945-1947-1948-1963-1972-1996-2018). Aşağıda da, Türkiye Deprem Tehlike Haritasının Tarihsel Gelişimi hakkında kronolojik şekilde bilgiler vereceğiz.

Türkiye’nin İlk Deprem Bölgeleri Haritası

Türkiye için yapılmış ilk deprem bölgeleri haritası 1932 yılında Sieberg tarafından çok az veri ve araştırmadan yararlanılarak da olsa yapılmıştır. Resmi kayıtlara girmeyen bu harita, deprem bölgelerimizin yanı sıra önemli yerleşim birimlerimizi, nehirlerimizi ve fay hatlarımızı da kapsamıştır.

1939-1944 yılları arasında Türkiye’nin birçok yerinde kısa aralıklarla meydana gelen depremlerin ülkemiz üzerinde can kaybı, ekonomik ve psikolojik etkileri çok fazla olmuş, bu konuda birtakım tedbirler alınması gerektiği fark edilmiştir.

O zamanın Bayındırlık ve Milli Eğitim Bakanlıklarınca oluşturulan komisyon tarafından son yıllar içinde meydana gelmiş depremlerden ve Bayındırlık Bakanlığı arşivindeki bilgilerden, Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü’nce hazırlanmış bulunan Türkiye Jeoloji Haritası ve Türkiye Tektonik Haritasından, İstanbul Üniversitesi Jeoloji Enstitüsü’ndeki bilgilerden, İstanbul Rasathanesi Müdürlüğü’nde bulunan bilgilerden ve Türkiye’de meydana gelmiş depremlerle ilgili her türlü yayından yararlanılarak yeni bir harita hazırlanmıştır (Sayarı vd., 1945).

Bu haritadan sonraki haritamız deprem haritasının sınırlarının çok geniş tutulması, daha dar tutularak daha gerçekçi tedbirler alabileceğimiz konusunda yayımlanan raporla beraber yeni haritamızın hazırlanmasını sağlamıştır.

• 1948 yılında ise son harita yer sarsıntısı sınırlarında bir değişiklik yapılmaksızın iki parça halinde ve farklı renkte yeniden basılmıştır.
• 1963 yılına geldiğimizde ise “Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun” gereğince İmar ve İskân, Bayındırlık, İçişleri, Milli Eğitim ve Tarım Bakanlıklarınca ortaklaşa bir harita hazırlanmaya başlanmıştır.
• 1963 Deprem Bölgeleri Haritası; Birinci derece deprem bölgeleri, İkinci derece deprem bölgeleri, Üçüncü derece deprem bölgeleri, Tehlikesiz bölgeler olarak Türkiye’yi 4 bölgeye ayırmıştır. Bölgelerin belirlenirken Medvedev-Sponeuer-Karnik (MSK) şiddet cetveli esas alınarak hazırlanmıştır.
• Yapılan çalışmalar, haritayı 1972 yılında tekrar güncelleme zorunluluğunu göstermiş ilerleyen tarihlerde ise 1990-2000 yıllara gelinmişti. Bu tarihler “Doğal Afet Zararlarının Azaltılması Uluslararası On Yılı” olarak ilan edilmiştir. Bu kapsamda her ülkede birer milli komite kurulması uygun görülmüş ve komitelerde yer alan çalışma gruplarının neler yapması gerektiği belirlenmiştir.

• Bu karar doğrultusunda, bütün doğal afetlerin sonuçlarından korunması için hizmet vermek ve bu amaçla her türlü önleyici ve koruyucu tedbirleri almakla görevlendirilmiş olan Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, kendi koordinatörlüğünde ilgili kurum, kuruluş ve üniversite temsilcilerinden oluşan Doğal Afet Zararlarını Azaltma On Yılı Türkiye Milli Komitesi’ni kurmuştur (Türkiye Milli Planı,1989).
• 1996 yılına gelindiğinde ise 22 yıl boyunca kullandığımız haritamız kullanıma sunuldu.
• 2018 yılına gelindiğinde yeni kararlar ve gelişmeler doğrultusunda yeni haritamızı halen kullanmaktayız.

Metin Ve Görseller İçin Kaynak

• ÖZMEN B. , Türkiye Deprem Bölgeleri Haritalarının Tarihsel Gelişimi, Türkiye Jeoloji Bülteni, Cilt 55, Sayı 1, Ocak 2012

• AFAD