Kar Yükü Nedir?
Kar yükü (Pko), hareketli yükler kategorisinde yer alan bir yüktür. Bu yük tipi, coğrafi ve meteorolojik şartlara göre değişkenlik gösterebilmektedir. Güneş ışınımı, çatı üzerindeki rüzgar dağılımı, çatı geometrisi, çatıda kullanılan malzeme türü ve diğer birçok faktör kar yükü üzerinde etkilidir.
Kar Yoğunluğu
Normal şartlarda kar yoğunluğu 100-300 kg/m³ aralığındadır. Sulu kar 400-500 kg/m³, buz ise 900-970 kg/m³ yoğunluğa sahiptir. Hesaplarda çoğunlukla kar yoğunluğu, ortalama 200 kg/m³ olarak alınmaktadır.
TS 498-2021’e Göre Kar Yükü Tanımı ve Hesabı
Kar yükü hesap değeri aşağıdaki faktörlere bağlıdır:
- Yapının yapılacağı yere (il, ilçe …)
- İnşaat sahasının rakımına (deniz seviyesinden yüksekliğine)
- Çatı eğimine
Çatıda Kar Yükü Bulunma Durumları
- Çatının her yerinde kar olabilir.
- Güneş ve/veya rüzgarın etkisiyle çatının belirli yerlerinde karlar birikebilir veya hiç olmayabilir.
- Farklı eğimli çatılarda bölgesel kar yığılmaları olabilir.
- Çok dik eğime sahip çatılarda tutunamayan kar kayabilir ve böylelikle çatıda kar bulunmaz.
Kar Yükü Hesabı
TS 498- 2021’e kar yükü hesabında aşağıdaki formüller kullanılır:
Burada
Pk: Kar yükü hesap değeri
Pk0: Zati kar yükü
m: Kar yükü azaltma değeri
α: Çatı örtüsünün eğimini ifade eder.
Kar yükü azaltma katsayıları hesaplanırken, TS 498 – Çizelge 3’ten yararlanılır. Burada α≤30° durumunda m=1, α≥70° durumunda ise m=0 alınır.
Zati kar yükü değerleri TS 498 Çizelge 4’te yer alan tablodan yararlanılarak kullanılır. Tabloda yerin denizden yüksekliği ve yer aldığı bölgeye dikkat edilmelidir.
Çözümlü Kar Yükü Hesabı
Örnek
Eskişehir Merkez’in rakımı yaklaşık 800 metre, Kars Merkez’in rakımı yaklaşık 1800 metredir. Buna göre her iki şehirde çatı eğimi 33° eğime sahip bir çatı yapılması durumunda bu çatılara gelecek kar yükünü hesaplayınız.
Çözüm
33° eğime göre çizelge 3’ten m değerleri alınacaktır. Eskişehir ve Kars’ın zati kar yükü bölgeleri tablosuna göre(Bu tablo TS 498 sayfa 15’de yer almaktadır.) bölge numaraları ve rakımları dikkate alınarak Pk0 değerleri alınacaktır. Bu değerlere göre aşağıdaki tablo oluşturulmuştur.
| İl | Kar Bölgesi | Rakım (m) | α | m | Pk0 | Pk |
| Eskişehir/Merkez | II | 800 | 33° | 0.92 | 0.85 | 0.782 |
| Kars/Merkez | IV | 1800 | 33° | 0.92 | 1.85 | 1.702 |
Buz Yükü
Buz yükü için geçerli bir değer bulunmamaktadır. Çünkü buz oluşumu birçok değişkene bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Mutlaka buz yükü değeri hesaba katılması gerekiyorsa ve bunun için elde yeterli veri yoksa, buzlanma tehlikesine maruz kalacak bölgelerde deniz seviyesinden 400 metre ve daha yüksekteki yerler için buzlanmaya maruz kalacak yapı elemanlarının bütün yüzeylerinin 3 cm kalınlıkta buz ile kaplı olduğu kabul edilir. Buz birim hacim ağırlığı 7 kN/m³ kabul edilir.
Kaynaklar / References
TS 498 - 2021
Ahmet Topçu, Kar Yükü ve Çöken Çatılar, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
Çatılarda Kar Yükünün Belirlenmesi, İMO Teknik Dergi
